Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri

Abstract

Doğu Anadolu'daki Geç Miyosen volkanizmasının örneklerinden biri olan Yamadağ Volkanitleri Malatya iliArguvan ilçesi sınırları içerisinde geniş alanlar kaplamaktadır. Araştırmanın konusunu oluşturan süstaşları buvolkanitlere ait bazaltların boşluklarında, birkaç cm'den yaklaşık 30-40 cm'ye kadar değişen boyutlarda veyumrular şeklinde bulunmaktadır. Bu oluşumlar yaklaşık doğu batı yönünde uzanan damarlar halinde yayılımgösteren ve süstaşları içerisinde önemli yere sahip, opal (opal-CT) ve krizokol oluşumlarıdır. Opal oluşumlarıbeyaz, kahverengi, sarı ve yeşilimsi gibi değişik renklerde, krizokol oluşumları ise mavimsi-yeşilimsi renktedir. Hem opal hem de krizokoller genelde masif yapıda ve taze yüzeyleri mumsu parlaklıktadır.Süstaşlarının mineralparajenezi ve oluşum koşulları XRD, SEM, FT-IR jeokimyasal bileşimleri ICP-MS analizi, gemolojik özellikleri ise elmas kaplama testere, sinter elmas aşındırıcı diskler ve polisaj makinesi kullanılarak, kaboşon ve fasetli kesimteknikleri uygulanarak belirlenmiştir. Opaller genellikle tridimit mineralinden oluşmakta, bazı örneklerde ise tridimit'e kuvars ve kristobalit mineralleri de eşlik etmektedir. EDX incelemelerinde opallerde Fe ve Al, krizokoldeise Cu'ca zenginleşmesi gözlenmektedir. ICP-MS analizlerinde krizokollerin LIL elementlerden Ba ve Sr ile HFSelementlerinden ide U'ca daha çok zenginleşmiş olduğu belirlenmiştir. Yapılan gemolojik çalışmalar sonucunda,özellikle mumsu parlaklıkta ve masif yapıdaki krizokol ve opallerin renk, sertlik, dayanıklılık, renklerin homojendağılımı, işlenebilirlik gibi özelliklerinin süstaşı olarak kullanılmaya elverişli oldukları tespit edilmiştir

Yamadağ Volcanics which is one of the examples of the Late Miocene volcanism in Eastern Anatolia covers largeareas within the boundaries of Arguvan county of Malatya. The gemstones, subject of this research range from afew centimeters to about 30-40 cm in size and are formed in the cavities of the basalts beonging to Yamadağvolcanics. These gemstones seem to have formed as veins extending in east-west direction and consist of opal (opal-CT) and chrysocolla. Opal formations have various colours such as white, brown, yellow and greenish, while chrysocolla formations are bluish-greenish in color. both opal and chrysocolla are of massive type and their freshsurfaces display waxy luster. Mineral paragenesis and formation conditions of gemstones and are determined byapplying XRD, SEM, FT-IR techniques. ICP-MS technique is used for the determination of the geochemicalcompositions. The gemological characteristics are identified via cabochon and facet cut techniques by usingdiamond coating blade, sintered diamond abrasive discs and polishing machine. Opals are usually composed oftridymite minerals, also in some cases quartz and cristobalite minerals accompany the tridymite minerals. The EDXmeasurements reveal, enrichment of Fe and Al in opals, and of Cu in chrysocolla. The ICP-MS measurements, in chrysocollas reveal, enrichments in LIL elements such as Ba, Sr and in HFS elements such as U. Consequently,gemological studies show that the chrysocolla and opals in study area, which have waxy luster and massivestructure, are suitable for utilization as a gemstone due to its color, hardness, durability, homogeneous distributionof color and processability