Afganistan-Çin ilişkilerinin rekabet-iş birliği analizi (2001-2021)

Abstract

Afganistan'ın stratejik konumu ve mevcut tabii kaynakları, onu sömürgeci devletler nazarında bir cazibe merkezine dönüştürmüştür. Ülke, yakın geçmişi süresince büyük devletlerin egemenliği altında olduğundan sürekli var olma çabası göstermiştir. İç savaş ve işgaller sebebiyle ülkenin gelişimi her açıdan geri kalmış olsa da iş birlikleri ve denge politikalarıyla bu süreç aşılmaya çalışılmaktadır. Bu hususta kurulan ekonomik ortaklıklar ve bölgesel yakınlaşma Afganistan'ın yeniden yapılanma sürecindeki en önemli etkenler arasında yer alır. Bu tez, Çin'in bölgedeki ekonomik ve siyasî stratejilerinde Afganistan'ın yerini ve önemini ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu hususta taraflar arasındaki iş birliklerinin, maddî kazanımların ve ortak ekonomik çıkarların bölge siyasetini ne yönde etkilediği ve ikili ilişkilere nasıl tesir ettiği çalışmanın temel problem sorusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca İpek Yolu'nu yeniden hayata geçirme fikriyle meydana getirilen "bir yol, bir kuşak" projesi doğrultusunda, Çin'in Afganistan'a yönelik hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı gibi konulara da vurgu yapılmıştır. Bölgedeki tehditler her ne kadar iş birliği ve yakınlaşmanın gerçekleşmesini zorlaştırsa da mevcut maddî çıkarlar ve ortak kazanımlar bu durumu bertaraf etmektedir. Zira bu tarz yakınlaşmaların ana motivasyonunu çıkar temini oluşturmaktadır. Çin'in ekonomik gelişimiyle birlikte enerji talebi artışı ortaya çıkmış ve söz konusu enerji ihtiyacının Afganistan'dan karşılanması gündeme gelmiştir. Bu düşünce akıllara bölge güvenliğinin buna ne denli uygun olduğu sorusunu getirmektedir. Ayrıca diğer büyük devletlerin bu fikre bakışı da önem teşkil eder. Çünkü coğrafi konumu sebebiyle Afganistan, Hindistan ve Çin'i birbirine bağlamakta ve mevcut kaynakları sayesinde Rusya ile Amerika'nın ilgisini bölge üzerine çekmektedir. Bunu engellemek isteyen Çin yeni planlar ortaya koymuştur. Bu tez kapsamında, Afganistan-Çin ilişkileri rekabet-iş birliği çerçevesinde değerlendirilmiştir. Afganistan'ın bölge üzerindeki ekonomik ve diplomatik ilişkilere etkisi ele alınmıştır. İş birliği politikalarının bölge güvenliği üzerindeki yansımaları tartışılmıştır. Ayrıca çalışmada alan taraması usulüyle çeşitli elektronik ve yazılı kaynaklar incelenerek iki ülke arasındaki ortaklık-iş birliği faaliyetlerinin tespitine ve etkili olduğu alanları ortaya koymaya çaba gösterilmiştir. Bununla beraber güvenlik beklentileri ile Çin-Afganistan yakınlaşma siyaseti arasındaki korelasyon irdelenmiştir. Bu minvalde çalışmada elde edilmiş sonuçların diğer araştırmacılara yol gösterici olması beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Afganistan, Bölgesel Stratejiler, Çin, İş Birliği, Ortaklık.

Afghanistan's strategic location and available natural resources have turned it into a center of attraction in the eyes of colonial states. Since the country was under the sovereignty of big states during its recent past, it has always strived to exist. Although the development of the country has lagged in every aspect due to the civil war and occupations, this process is being tried to be overcome with cooperation and balance policies. Economic partnerships and regional rapprochement established in this regard are among the most important factors in Afghanistan's restructuring process. This thesis aims to reveal the place and importance of Afghanistan in China's economic and political strategies in the region. In this regard, the main problem of the study is how the cooperation between the parties, material gains and common economic interests affect the regional politics and how they affect bilateral relations. In addition, in line with the "one road, one generation" project, which was created with the idea of reviving the Silk Road, issues such as whether China has achieved its goals for Afghanistan were also emphasized. Although the threats in the region make it difficult for cooperation and rapprochement to take place, current financial interests and common gains eliminate this situation. Because the main motivation of such rapprochement is the provision of interests. With the economic development of China, an increase in energy demand has emerged and meeting the said energy need from Afghanistan has come to the fore. This thought brings to mind the question of how appropriate regional security is. It is also important that other great states view this idea. Because, due to its geographical location, Afghanistan connects India and China, and thanks to its existing resources, it attracts the attention of Russia and America to the region. China, which wants to prevent this, has put forward new plans. Within the scope of this thesis, Afghanistan-China relations were evaluated within the framework of competition-cooperation. The effect of Afghanistan on the economic and diplomatic relations in the region is discussed. The reflections of cooperation policies on regional security were discussed. In addition, by examining various electronic and written sources with the method of field scanning, an effort has been made to identify the partnership-cooperation activities between the two countries and to reveal the areas where they are effective. In addition, the correlation between security expectations and China-Afghan rapprochement policy has been examined. It is expected that the results obtained in this study will guide other researchers. Keywords: Afghanistan, China, Cooperation, Partnership, Regional Strategies.