Almanya'ya iş gücü göçünün Türk kooperatifçiliğine etkisi üzerine bir değerlendirme

Abstract

Karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve işbirliğine dayalı bir ortaklık sistemi öngören kooperatifleşme hareketinin geçmişi oldukça eskilere dayanmaktadır. Günümüzde dünyanın birçok ülkesinde çeşitli alanlarda rol alan kooperatifler, ekonomik ve sosyal yaşamın bir parçası olarak faaliyetlerine devam etmektedirler. Dünyada yaklaşık olarak 2.6 milyon kooperatif bulunmakta ve bu kooperatifler bünyesinde bulunan 1 milyarı aşkın ortakları ile küresel ekonominin %4.5'ini oluşturmaktadır. 1744 yılında İngiltere'nin Rochdale Kasabasında bir tekstil atölyesinde Robert Owen'ın öncülüğünde başlayan modern kooperatifçilik kısa sürede dünyanın pek çok yerine yayılmıştır. Tanzimat'la birlikte batılılaşma sürecini her alanda hızlandıran Osmanlı Devletinde de modern kooperatifçilik düşüncesi Mithat Paşa'nın öncülüğünde Memleket Sandıkları ile uygulanma imkânına sahip olmuştur. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte özellikle Atatürk ve Celal Bayar'ın önemli katkıları sonucunda kooperatifleşme hareketi Türkiye'de de yeni bir uygulama alanına sahip olarak gelişme göstermiştir. İmece kültürünü korumaya çalışan Türkler, ahi birliklerini kurmuştur. Esnaf ve sanatkârların etik ilkelerine göre kurmuş oldukları bu yapı, Türk toplumunda kooperatifçilik düşüncesinin gelişmesine zemin hazırlamıştır. 2020 yıllı verilerine göre Türkiye'de birçok farklı alanda yaklaşık 59 bin kooperatif bulunmakta ve bu kooperatiflerin 6 milyonu aşkın ortağı bulunmaktadır. Kooperatifçiliğin bir toplumda benimsenmesi ve yaygınlaşmasında çeşitli faktörler etkili olabilmektedir. Bunlar o toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel yapısı ile birlikte, ülkelerin izlediği kooperatifleşme politikaları ve uygulamaları ile şekillenebilmektedir. Türk kooperatifçiliğinin gelişmesinde iç dinamiklerin yanı sıra birtakım dış dinamiklerin de etkili olduğu söylenebilir. Bu duruma örnek olarak, Türkiye'nin 30 Ekim 1961 tarihinde Federal Almanya Cumhuriyetinin başkenti Bonn'da imzalamış olduğu, F. Almanya - Türkiye İş Gücü Antlaşması olduğu söylenebilir. Özellikle Köy Kalkınma Kooperatiflerinde uygulanması planlanan projelere kaynak oluşturmak için "Ülkelere İşçi Göndermek amacıyla Kooperatif Kuran Köylülere Öncelik Tanıma Projesi" güncellenerek uygulanmaya başlanmıştır. Bu minvalde, köy kalkınma kooperatiflerine halk nezdinde F. Almanya kooperatifleri şeklinde bir benzetme yapılmıştır. Bu çalışmada, 1961 tarihinde F. Almanya ile imzalanan F. Almanya – Türkiye İş Gücü Antlaşması'nın Türk kooperatifçiliğine özellikle köy kalkınma kooperatiflerine etkisinin çeşitli yönleri ile incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için o döneme ait köy kalkınma kooperatiflerinin gelişimi ile bu anlaşma arasındaki ilişki incelenmiş olup, literatür taraması yapılarak çalışmanın altyapısı oluşturulmuştur. Türkiye'de köy kalkınma kooperatiflerinin gelişmesinde bu anlaşmanın belirgin bir etkisi olduğu ve bu etkinin köy kalkınma kooperatiflerinin sayısal olarak artmasına yansıdığı sonucuna varılmıştır

The history of the cooperative movement, which envisages a partner ship system based on mutualaid, solidarity and cooperation, dates back to ancienttimes. Today, cooperatives continu etheir activities as a part of economicandsocial life in variousfields in many countries of the world. There are approximately 2.6 million cooperatives in the world and the secooperatives constitute 4.5% of the global economy withover 1 billion members. Modern cooperatives, which started in 1744 in a textile workshop in Rochdale, England, under the leader ship of Robert Owen, spread tomanyparts of theworld in a short time. Inthe Ottoman Empire, which accelerated the westernization process in every field with the Tanzimat, the idea of modern cooperatives had theopportunityto be implemented with the Homeland Fund sunder the leadership of Mithat Pasha. With the proclamation of the Republic, especially with the significant contributions of Atatürk and Celal Bayar, the cooperative movement has developed as a new application area in Turkey. Thiss tructure, which was establi she daccording to the ethical principles of a kind of trades men and craftsmen formed by the Turks, whotry top reserve the culture of imece, with the Ahi Unions, laid the ground work forthe development of the idea of cooperatives in Turkish society. According to the data of 2020, there are approximately 59 thousand cooperatives in many different fields in Turkey and these cooperatives have morethan 6 million partners. Various factors can be effective in theadoptionand spread of cooperatives in a society. These are shaped by the economic, social and culturalstructure of thatsociety and can be shaped by the cooperative policiesand practices followed by the countries. It can be said that some external dynamics as well as internal dynamic sareeffective in the development of Turkish cooperatives. It can be said that one of these is the F. Germany –Turkey Labor Agreement, which Turkey signed on October 30, 1961 in Bonn, the capital of the Federal Republic of Germany. "Project for Giving Priorityto Villagers Establishing Cooperatives in Sending Workersto Foreign Countries" was developed and put intoeffect in order toprovidere sources for projects to be implemented especially by Village Development Cooperatives. Forthisreason, village development cooperatives beganto be called F. Germany cooperatives among the people. Inthisstudy, it is aimed to examine the effects of the F. Germany –Turkey Labor Agreement signed with F. F. Germany in 1961 on Turkish cooperatives, especially on village development cooperatives, with variousa spects. Inorderto achieve thisaim, the said agree ment was examined and the infrastructure of the study was created by reviewing the literature on the relation ship between the development of the village development cooperatives of that periodand this agreement. It was concluded that this agreement had a significant effect on the development of village development cooperatives in Turkey and this effect show edit self in the number and thinking system of village development cooperatives.