Âşık Günay Yıldız'ın hikâyelerinin epizot ve motiflerinin incelenmesi

Abstract

Halk kültürümüzün önemli bir kolu olan halk hikâyelerimiz, eski destan geleneğinin günümüze kadar gelen uzantısıdır. Halk hikâyelerinin konuları genel olarak âşık kahramanların hayatı ve maceralarıdır. Halk hikâyelerinde türkü ve anlatım iç içedir. Bir kısmının konusu tamamen aşka bağlı lirik ürünlerdir. Bazıları ise Dede Korkut ve Köroğlu gibi kahramanlık teminin ağır bastığı epik destanî hikâyelerdir. Kars ilimiz, âşıklar ve âşıklık geleneği bakımından önemli bir bölgedir. Âşık Günay Yıldız bu bölgede yetişen günümüz âşıklarındandır. Günümüzde halk hikâyeciliği geleneğini ve babası Âşık Murat Karahan Yıldız'dan öğrendiği âşıklık geleneğini başarıyla sürdürmektedir. Bu çalışmada Günay Yıldız'ın kendi tasnifi olan Çoban Mirzehan Hikâyesi, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan Hikâyesi ve Yetim Abdullah Hikâyeleri ile diğer halk hikâyelerinin ortak motif yapısını inceledik. Âşık Günay bu tasniflerinde türkü ve anlatımı iç içe olarak kullanmıştır. Bu çalışmada halk edebiyatının genel özellikleri, tarihi gelişimi, motif kavramı; halk hikâyesi tanımı, özellikleri, tasnifi ve inceleme yöntemlerinden bahsedilecektir. Daha sonra Âşık Günay Yıldız'ın aile çevresi, yetiştiği ortam, çocukluk, gençlik ve eğitim hayatı, sosyal ve kültürel çevresi kendi ifadeleri ile yazılacaktır. Günay Yıldız'ın kaleme aldığı Çoban Mirzehan Hikâyesi, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan Hikâyesi ve Yetim Abdullah Hikâyeleri epizot ve motiflerine göre incelenecektir. Âşık Günay Yıldız'ın hikâyeleri ile epizot ve motif olarak karşılaştırmada kullanılan halk hikâyelerinin analizi, kahramanların doğumları ve aileleri, kahramanların âşık olmaları, kahramanların sevgililerini bulmak için seyahate çıkmaları, kahramanları engelleyen kişi ve unsurlar, kahramanlara yardım eden kişiler ve konuşmalar ve sonuç başlıkları altında analizi yapılacaktır. Bu halk hikâyeleri Yaralı Mahmut, Latif Şah, Kirmanşah, Eşref Bey, Salman Bey ve Turnatel Hanım, Sevdakar Şah ile Gülenaz Sultan, Adil Şah, Melikşah ve Güllü Han, Nedim Şah, Varaka ile Gülşah, Bey Böyrek, Hurşit ile Mahımihri, Şah İsmail, Derdiyok ile Zülfisiyah, Elif ile Mahmut, Ülfetin, Arzu ile Kanber, Asuman ile Zeycan, Âşık Garip, Tufarganlı Âşık Abbas ile Gülgez Peri Hikâyesi, Ercişli Emrah ile Selvihan, Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Ali İzzet, Karacaoğlan, Gül ile Âşık Şir, Kaçak Nebi, Hatem-i Tai, Ebalı Sinan Ebilharis, Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha, Zaloğlu Rüstem, Hikâye-yi Mahmut Gaznevi ve Razınihan ile Mahfiruze. Günay Yıldız'a ait Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan ve Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan hikâyeleriyle diğer hikâyelerdeki ortak motifleri incelediğimizde sırasıyla şu motifler tespit edildi: Çobanlık, avcılık, evlilik, evlenme âdetleri, âşık olma, ilk görüşte âşık olma, aşk hastalığı, zengin adamlar, sihir, rüya, bade içme, rüya âleminde aşk, yardımcı derviş, çocuklara ad verme, şans ve kaderin değişmesi, yardımcı (yaşlı) kadın, yardımcı (yaşlı) adam, hile yoluyla aldatma, hile yoluyla aldatma, dua, formalistik sayılar, duyguların şiirle ifade edilmesi, hak âşığı, baba ana ve oğul ve çeşitli kardeşlikler, hapsederek cezalandırma, pir, hızır (yardımcı kutsal kişi), harami, gurbete gidiş, baştan geçeni anlatma, düğün merasimi ve at motifi. Bunlardan özellikle rüya, bade içme, aşk, ilk görüşte âşık olma, gurbete gidiş ve dönüş, harami, pir, derviş, çocuklara ad koyma ve düğün merasimi (kırk gün kırk gece) motifleri tüm hikâyelerde karşımıza çıkmaktadır.

Folk tales are an important branch of our folk culture and are an extension of the oldest extant epic tradition. Folk tale issues are generally the life of love heroes and adventure. Folk songs and narration of stories are intertwined. Issues of some folk tales are completely lyrical products dependent on love. Others, epic tales outweighing heroism such as Dede Korkut and Köroğlu. Kars city is an important region in terms of minstrels and minstrelsy radition. Günay Yıldız is successfully maintaining today's folk tale and minstrelsy tradition taken from his father Murat Karahan Yıldız. In this thesis, we have examined the common motif structure of "Çoban Mirzehan Hikâyesi, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan Hikâyesi ve Yetim Abdullah Hikâyeleri" with other folk tales. In our study; Gunay has used classification with the song and narrative as intertwined. In this introduction, general characteristics of folk literature, history, the concept of motive; folktale definition, characteristics, classification and analysis methods will be discussed. Gunay Yıldız family environment, the growing media, childhood, youth and educational life will be discussed. Gunay Yıldız tales "Çoban Mirzehan Hikâyesi, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan Hikâyesi ve Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan Hikâyesi" episodes and motifs related to episodes investigated. Other tales analyzed according to the headings such as birth and family of heroes, to be in love with the hero, a trip out to find their beloved heroes, elements and people blocking heroes, help the heroes, and conversations and results. These tales are: Yaralı Mahmut, Latif Şah, Kirmanşah, Eşref Bey, Salman Bey ve Turnatel Hanım, Sevdakar Şah ile Gülenaz Sultan, Adil Şah, Melikşah ve Güllü Han, Nedim Şah, Varaka ile Gülşah, Bey Böyrek, Hurşit ile Mahımihri, Şah İsmail, Derdiyok ile Zülfisiyah, Elif ile Mahmut, Ülfetin, Arzu ile Kanber, Asuman ile Zeycan, Âşık Garip, Tufarganlı Âşık Abbas ile Gülgez Peri Hikâyesi, Ercişli Emrah ile Selvihan, Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Ali İzzet, Karacaoğlan, , Gül ile Âşık Şir, Kaçak Nebi, Hatem-i Tai, Ebalı Sinan Ebilharis, Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha, Zaloğlu Rüstem, Hikâye-yi Mahmut Gaznevi, Razınihan ile Mahfiruze. The common motifs of Yıldız written 3 tales (Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan ve Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan Hikâyeleri) and other tales were found as shepherds, hunting, marriage, marriage customs, fall in love, fall in love at first sight, love sickness, rich men, magic, dreams, drinking bade love in a dream world, deputy dervish, giving a name to child, change of luck and fate, assistant (old) woman, assistant (elderly) people, fooled by fraud, deception by fraud, prayer, formalistic numbers, the expression of feelings with poetry, divine minstrels, father mother and son and several fraternities, imprisoning (punishment), Pir (patriarch), Hızır (vice holy man), thieves, going abroad to find the love, explaining the things happened, the wedding ceremony and horse. Of these, dream, bade drinking, love, be in love at first sight, going abroad and return to find the loved one, thieves, pir, dervish, putting children name and wedding (forty days and forty nights) motifs were commonly come across in all stories.