Ulus Devlet Ve Bölgesel Dinamikler Zemininde Orta Asya’da Sınıraşan Sular

Abstract

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Orta Asya’da belirginleşen anlaşmazlıklardan birisi de sınıraşan suların kullanımı ve paylaşımı sorunu olmuştur. Bu sorunun makul ve barışçıl çabalarla çözülmesi, yakın gelecekte öngörülen su kaynakları ve enerji ihtiyacı dikkate alındığında, bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerin istikrarı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Orta Asya bölgesinde sınıraşan suların kullanımı, Amu Derya ve Sır Derya nehirleri özelinde irdelenmekte ve mevcut su kaynaklarının nispeten daha yüksekte konuşlanan menba ülkeler (Kırgızistan ve Tacikistan) ile kıyıdaş ülkeler (Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan) arasında eşit biçimde kullanımı adına süregelen anlaşmazlık ve ihtilafların bölge istikrarına olan muhtemel etkileri ortaya konulmaktadır. Bu çalışmanın nüvesini oluşturan Amu Derya ve Sır Derya üzerinde süregelen ‘kronik’ ihtilafın çözülmesi adına atılacak adımlar; ulus devlet ve bölgesel dinamikler bağlamında ele alınacaktır.

As a result of the power vacuum that emerged after the dissolution of the USSR, critical disputes over the control of Central Asia’s transboundary rivers came to prominence in the region. Considering the looming water and energy needs of the neighboring states of Central Asia, the elimination of these disputes by way of fair and peaceful efforts will be vital in securing the stability of intraregional relations. Thus, this study first of all aims to review the dispute on the usage and sharing of Central Asia’s rivers, in particular the Amu Derya and Syr Derya rivers, by taking into account the perspectives of upstream states (Kyrgyzstan and Tajikistan) and downstream states (Kazakhstan, Uzbekistan and Turkmenistan). The second primary aim of this work is to review the dispute’s impact on the overall stability of the region in terms of energy security by way of operationalizing the notions of nation-state and regional dynamics.