Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde mizah ve ironi (1923-1938)

Abstract

Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Mizah ve İroni (1923-1938) adlı bu çalışmada, 1923-1938 yılları arasında yayımlanan (baskısı yapılmış olan) toplam yetmiş dört şiir kitabı, kuramsal çerçevesi çizilen mizah ve ironi bağlamında ayrıntılı bir şekilde incelenir. Çalışmada insanoğlunun birtakım duygu ve düşüncesini ifade etmek için sosyal yaşamda bir söylem biçimi olarak kullandığı mizah ve ironinin, edebiyatın en estetik türü olan şiirdeki kullanımı, örnek metinler aracılığıyla irdelenir. Mizah, çoğunlukla muhataplarını güldürmek ve eğlendirmek için düzenlenen bir söylem biçimidir. Olayların, kişilerin ve durumların kimi yönlerini komikleştirerek ele alır. Bu yönüyle "gülme" edimine hizmet eder. İroni ise mizah ve hiciv/satir arasına konumlanan yapısıyla iki söylem şeklinin sentezidir. Başat amacı, muhatabını "eleştirmek" ve "alaya almak"tır. Ancak bunu yaparken kullandığı üslûp, örtük/imgesel ve çoğunlukla mizahîdir. Bu yüzden ironi, niyet açısından hicve; biçem açısından ise mizaha yaklaşır. Bu ölçütler ışığında incelenen Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk on beş yılında yayımlanan eserlerde, mizahtan ziyade ironin baskın bir anlatım şekli olarak tercih edildiği görülür. İronin ise anlamsal açıdan daha çok imgesel, dolaylı ve örtük bir şekilde vücut bulduğu; yer yer de mizahî unsurlarla bezenerek okur beğenisine sunulduğu gözlenir. 1923-1938 yılları arasında eser yayımlayan toplam otuz altı şairin olmasına rağmen mizah ve ironiyi bilinçli bir söylem karakteristiği yapan sanatçı sayısının sınırlı olduğu sonucuna varılır. Elde edilen bulgular ve yapılan tahliller, geleneksel mizah anlayışının bu dönemde değişmeye başladığını gösterir. Türk edebiyatında köklü bir mazisi olan mizahın -özellikle hicvin- evrilerek ironik düzleme kaydığı saptanır.

In this study, Humor and Irony in Turkish Poetry in the Republican Era (1923-1938), a total of seventy-four poetry books (in print) published between 1923-1938 are analyzed in detail in the context of humor and irony, the theoretical framework of which is drawn. In the study, the use of humor and irony, which is used as a form of discourse in social life in order to express some feelings and thoughts of human beings, in poetry, which is the most aesthetic type of literature, is examined through sample texts. Humor is a form of discourse that is mostly organized to make its interlocutors laugh and entertain. In this respect, it serves the act of "laughing". Irony, on the other hand, is the synthesis of two forms of discourse with its structure positioned between humor and satire/satire. Its primary purpose is to "criticize" and "make ridicule" of its interlocutor. Therefore, irony is satire in terms of intent; in terms of style, it approaches humor. In the works published in the first fifteen years of the Republic of Turkey, which are examined in the light of these criteria, it is seen that irony is preferred as a dominant way of expression rather than humor. Irony, on the other hand, is semantically more imaginative, indirectly and implicitly embodied; It is observed that it is presented to the reader's taste by being decorated with humorous elements from time to time. Although there were a total of thirty-six poets who published works between 1923 and 1938, it is concluded that the number of artists who make humor and irony a conscious discourse characteristic is limited. The findings and analyzes show that the traditional sense of humor began to change in this period. It is determined that humor -especially satire-, which has a deep-rooted past in Turkish literature, has evolved and shifted to the ironic plane.