Divan şiirinde intihal

Abstract

Sözlükteki karşılığı "aşırma" olan intihal, bir edebi terim olarak; "Bir kişinin bir başkasının sözünün, şiirinin, resminin, bestesinin vb. her türlü eserinin bir kısmını veya tamamını benimsemesi, kendine ait olmayan bir eseri, sözü, manayı kendininmiş gibi göstermesi" şeklinde tanımlanabilir. İntihal, tüm edebiyat devirlerinde görülmesi muhtemel bir durumdur. Hırsızlığın her türü gibi edebî anlamdaki hırsızlık da etik karşılanmayan bir hadisedir. Divan şiiri söz konusu olduğunda da aynı durum geçerlidir. Divan şiirinde genellikle "düzd-i ma'na", "hâyîde", "sârık", "sirka(t)", "sirkat-i şi'r", "tazmîn", "tırâş", "uğrulamak / uğurlamak" gibi terimlerle ifade edilen intihalle alakalı daha pek çok terim, kavram ve söz öbeği kullanılmıştır. Gerçek anlamı itibarıyla intihal manası taşımayan bazı sözlere benzetme ya da ima yollu intihal manası yüklendiği görülmüştür. Özellikle şuara tezkirelerinde şiir kabiliyeti yüksek olsun ya da olmasın pek çok şair intihalle suçlanır. Diğer yandan intihalin belagat ile ilgili bir yönü de vardır. Bazı belagat kitaplarında intihal diğer adı "nesh" olmak üzere "serikât-ı şi'riyye"nin bir kolu olarak yer alır. Sirkati açık ve örtülü diyebileceğimiz şekilde iki kısma ayıran bu kaynaklar "intihal" ve "nesh" dışında çalmanın diğer çeşitlerine edebî sanat nazarıyla bakmışlardır. Bu çalışmada klasik Türk şiirinin bizatihi uygulayıcısı olanların ortaya koydukları metinler -divanlar, mesneviler vb.- ile onları değerlendirenlerin, diğer bir ifadeyle konuya teorik açıdan yaklaşanların -şair tezkireleri, edebiyat tarihleri, antolojiler, belagat kitapları, sözlükler, araştırma eserleri vb.- kaleme aldıkları metinlerin bu meseleye bakışı ele alınmış, bu kaynakların intihalle alakalı olarak kullanmış oldukları terimler, kavramlar ve söz öbeklerinin tespiti ve tasnifi yapılmıştır. Sözlüklerde, terim sözlüklerinde, belagat ve edebiyat nazariyesi kitaplarında bu kavramların nasıl değerlendirildiği, edebî metinlerdeki kullanımları da örnek gösterilerek incelenmiştir. Ayrıca tezkire yazarlarının intihalle suçladıkları şairler kronolojik bir şekilde verilmiş, divanlarda ve mesnevilerde şairlerin intihale bakış açısı, bu konuda kendileri ve diğer şairler hakkındaki kanaatlerinin de değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Plagiarism, which means "theft" in the dictionary, is a literary term; "a person's word, poem, picture, composition, etc. It can be defined as adoping some or all of his / her works, showing a works, word or meaning that does not belong to him / her as his own. Plagiarism can be seen in any literary period. Like all types of theft, theft in the literary is also an unacceptable event. The same is true when it comes to Divan poetry. In Divan poetry, many terms, concepts and phrases related to plagiarism, which were generally called "düzd-i ma'na" (meaning-stealing), "hâyîde" (chewed bite), "sârık" (thief), "sirka(t)" (theft), "sirkat-i şi'r" (poetry theft), "tazmîn", "tırâş" (shaving), "ugrulamak / uğurlamak" (stealing) were used, and some words that did not fully mean plagiarism were called as accommadation or plagiarism by implication. In particular, many poets are accused of plagiarism in their biographies, regardless of their order. On the other hand, plagiarism also has a rhetorical aspect. In some rhetoric books, plagiarism takes place as a branch of "serikât-ı şi'riyye", with an alternative name of abrogation. These sources, which divide the plagiarism into two parts as overt and covert, have looked at other types of theft, apart from plagiarism and abrogation, from the point of view of literary art. In this study, the texts produced by those who are practitioners of classical Turkish poetry -divans, masnavis etc. – and those who evaluate them, in other words, those who approach the subject from a theoretical perspective -poet biographies, literary histories, anthologies, rhetoric boks, dictionaries, research Works, etc. The view of the texts on this issue has been discussed, the terms, concepts and phrases that these sources have used in relation to plagiarism have been identified and classified. How these concepts are evaluated in dictionaries, term dictionaries, rhetoric and literary theory books were examined by showing examples about their use in literary texts. In addition, the poets accused of plagiarism by the biographers are given in chronological order, and it is aimed to evaluate the poets' perspective on plagiarism in divans and masnavis, and their opinions about themselves and other poets on this issue.