Farklı gama ışını dozları uygulanmış nohut çeşitlerinin M2 generasyonunda morfo-agronomik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Farklı gama ışını dozları ile (0, 100, 200 ve 300 Gy) ışınlanmış dört nohut çeşidinin (Azkan, Aksu, Uzunlu 99 ve Sarı 98) M? generasyonunda nohut bitkileri, bitki başına tane verimi ve bazı verim öğeleri yönünden bu çalışmada incelenmiştir. Araştırma, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3'er tekerrürlü olarak 2019 yılında yürütülmüştür. Ana parsellere çeşitler, alt parsellere ise gama ışını dozları yerleştirilmiştir. Çalışmada %50 çiçeklenme gün sayısı (gün), %50 bakla bağlama gün sayısı (gün), bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), bitkide dal sayısı (adet), ana dal sayısı (adet), yan dal sayısı (adet), bitkide bakla sayısı (adet), dolu bakla (adet), baklada tane sayısı (adet), bitkide tane sayısı (adet/bitki), 100 tane ağırlığı (g), bitki başına tane verimi (g/bitki) bitkide biyolojik verim (g/bitki) ve hasat indeksi gibi özellikler incelenmiştir. Çalışmada artan gama ışını dozları kontrol dozuna göre çiçeklenme süresi ve baklada tane sayısı hariç bitki boyu, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki başına tane verimi ve bitki başına biyolojik verim gibi özelliklerde önemli düzeyde pozitif varyasyon yarattığı belirlenmiştir. Ayrıca her gama ışını dozunun da nohut çeşitlerinde farklı düzeyde pozitif varyasyon yarattığı tespit edilmiştir. Bu durumda Aksu nohut çeşidi için 100 Gy gama ışını dozu farklı özellikteki bitkiler elde etmek için yeterli olduğunu gösterirken, Azkan nohut çeşidinde ise 200-300 Gy gama dozlarının yeterli olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak bitki başına tane verimi bakımından çalışma sonuçları incelendiğinde, en yüksek ortalama 10.6 g ile 300 Gy dozu uygulanan Azkan nohut çeşidinden elde edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Gama ışını, Mutasyon ıslahı, M2 generasyon, Nohut çeşitleri

The grain yield per plant and some yield components of plants in M? generation obtained by applying different doses of gamma rays (0, 100, 200 and 300 Gy) to four chickpea varieties (Azkan, Aksu, Uzunlu 99 and Sarı 98) were investigated in the study. The design of the experiment was randomized complete block (RCB), arranged as split-plot with four chickpea varieties (main plots) and four (4) different doses gamma rays (subplots) with 3 replicates in 2019 year. In the study, 50% flowering days (days), 50% pod filling days (days), plant height (cm), first pod height (cm), number of branches per plant, number of main branches, number of lateral branches, number of pods per plant, filled pod per plant, number of seeds per pod, number of grain per plant, 100 grain weight (g), grain yield per plant (g/plant) biological yield per plant(g / plant) and harvest index(%) were investigated. In the study, it was determined that increasing gamma ray doses caused a significant variation in plant characters such as plant height, number of pods per plant, number of seeds per plant, plant grain yield and biological yield in the plant, except the flowering time and number of seeds per pod, compared to the control dose. In addition, it has been determined that each gamma ray dose creates different levels of positive variation in chickpea varieties. In this case, it was determined that 100 Gy gamma ray dose was sufficient to obtain plants with different characteristics for Aksu chickpea variety, while 200-300 Gy gamma doses were sufficient for Azkan chickpea variety. Consequently, when the study results were examined in terms of grain yield per plant, the highest value was obtained from Azkan chickpea variety with a dose of 300 Gy with 10.6 g plant-1. Keywords: Chickpea cultivars, Mutation breeding, M2 generation