M. Cemil'in Hande adlı letâif kitabının gülme teorilerine göre incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışma, M. Cemil'in Hande adlı letâif kitabında yer alan fıkraları temel gülme teorileri olan üstünlük, uyumsuzluk ve rahatlama teorilerine göre incelemek maksadıyla hazırlanmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında M. Cemil'in eseri Latin harflerine çevrilmiştir. Daha sonra gülme teorileri ile ilgili bilgiler, yerli ve yabancı çeşitli kaynaklardan yararlanılarak bir araya getirilmiştir. Ardından bu bilgiler gülmenin mizahi nedenlerinden olan fıkralar ile ilişkilendirilmiş ve fıkralarla ilgili genel bilgiler verilmiştir. Üstünlük teorisi en eski ve en yaygın gülme teorisi olarak nitelendirilmektedir. Teorinin başlangıcını, gülmenin bir kişinin diğer insanlar üzerindeki üstünlük duygularının bir ifadesi olduğu görüşü, oluşturur. Temel bileşenleri üstünlük ve birdenbireliktir. İnsanın kendini bir başkasından ya da daha önceki halinden daha iyi görmesinin onu güldürdüğünü ve insanın kendi kendine gülmesini üstünlük duygusundan kaynaklandığını savunur. Uyumsuzluk teorisinde öz olan, üstünlük teorisinde olduğu gibi zafer ya da yenilgi duygusundan ziyade umulmadık, mantıksız, uygunsuz olan bir şeye karşı gösterilen zihinsel bir tepkidir. Uyumsuzluk teorisi nesneler ve bu nesnelerin temel nitelikleri, olaylar vs. arasında belirli kalıpların bulunmasını beklediğimiz düzenli bir dünyada bulunmaktayız. Bu kalıplara uymayan herhangi bir şey başımıza geldiğinde bu durum bizi şaşırtır ve gülmemize sebep olur. Rahatlama teorisine göre mizahın işlevi gerilim ve sıkıntıdan kurtulmayı ve aşırı gerilimin boşalmasını sağlamaktır. Rahatlama geçici olabilir. Toplumun baskılamaya zorladığı birtakım tabu konuları açığa çıkarır. Yine ağır gerilim içindeki kişilerde söz konusu gerilimin kalkması ile bir gülme patlaması ortaya çıkabilir. Bu durumda mizahtaki ana öğe gerilimi ortadan kaldıran rahatlama duygusudur. M. Cemil'in eserinden ve yaşadığı dönemden hareket ederek M. Cemil'le ilgili bilgiler verilmiştir. Çalışmamızın asıl kısmını temel gülme teorilerinin Hande isimli letâif kitabında yer alan fıkralara uyguladığımız kısım oluşturmuştur. Eserde yer alan 112 fıkra, üç temel gülme teorisi esas alınarak incelenmiştir. Neticede, uygulanan bu kuramların her birinin, gülmenin farklı bir boyutunu ele aldığını hiçbirinin yalnız başına gülmeyi açıklayamadığını ancak birlikte ele alındığında belli bir sonuca varılabileceği anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: M. Cemil, Hande, latife, fıkra, gülme teorileri, üstünlük teorisi, uyumsuzluk teorisi, rahatlama teorisi.

ABSTRACT This study, has been prepared in order to examine with regards to virture, in can sonance, decumbence theories which are the basic laughing theories of the pleasing book, named Hande, by M. Cemil at the first stage of the study, the work of M. Cemil has been translated into Latin alfhabet. Afterwords, information about laughing theories has been gathered by taking advantage of local and foreign sources. There after, this information has been carelated with jokes which are the humorous reasons of laughing, and general information has been given about jokes. At this stage of our research, since there arent any sources from which we get information about the life of M. Cemil, information about M. Cemil has been given considering his works and the pediod he lived. Superiority of the oldest and most common theory is characterized as a theory of laughter. Theory of the beginning, laughing a person's sense of superiority over other people is an expression of opinion creates. Someone else, or earlier if the man himself better than that of seeing her laugh and sense of superiority stems from man himself argues that laughing. In the theory of self-incompatibility, which, as in the theory of the superiority of the feeling of victory or defeat Unlike unexpected, unreasonable, inconvenient, which is a reaction against something mentally shown. Incompatibility theory of objects and the basic characteristics of these objects and the presence of specific patterns of events we expect the world we've given a regular. This pattern does not comply with any of this surprise us when something happened to us and make us laugh. According to the theory of functions of humor and relaxation relief and surge voltage is to ensure that the discharge. Relief may be temporary. The pressures of society is forced to reveal some taboo subjects. Again, the heavy lifting in tension with the tension comes in contact with a laugh explosion may occur. In this case, the main element of humor is a sense of relief that eliminates voltage. The part which we have applied to jokes that take place in the basic laughing theories of pleasing book, named, Hande has formed the major part of our work. 112 jokes which take place in the work have been examined by being taken as a basis of three basic laughing theories and each of the jokes has been evaluated with regards to three different types of laughing. Consequently, each of the applied theories has acknowledged that they have handled the different aspects of laughing and that none of them can explain laughing alone but only when they are handled together a conclusion can be drawn. Key Words: M. Cemil, Hande, jokes, laughing theories, virtue theory, in cansonance theory, decumbence theory.