Okul yöneticilerinin örgütsel bağlılık ve hizmetkâr liderlik düzeyleri arasındaki ilişki

Abstract

Günümüz dünyasında her örgüt, uzun süre hayatta kalabilmeyi hedefler. Bu durumun gerçekleşebilmesi için tüm örgüt çalışanlarının çaba sarf etmesi gerekir. Örgütlerin en önemli yapıtaşı olan "insan"ı yönetmek, istenilen verimi elde etmede en önemli unsur olarak karşımıza çıkar. Yönetim görevini üstlenen liderlerin örgüt çalışanlarından beklediği örgütsel bağlılığı, ilk olarak kendilerinin göstermesi çok önemlidir. Örgüte karşı bağlılık duygusu geliştirmiş bir liderin özellikleri konusunda farklı fikirler ortaya konulmuştur. Bu çalışmada, eğitim örgütleri olarak nitelendirilen okullardaki yöneticilerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile hizmetkâr liderlik davranışları incelenmiştir. Bu araştırmada, Kırşehir il merkezinde ve ilçelerinde, kamuya ait anaokul, ilkokul ve liselerde çalışan yöneticilerin örgütsel bağlılık ve hizmetkâr liderlik düzeyleri arasındaki ilişki ortaya koyulmuştur. Yapılan araştırmada Kırşehir il sınırları içinde 2018-2019 eğitim-öğretim yılında toplamda 228 okulun olduğu; bu okullarda 156 müdür, 12 müdür başyardımcısı ve 216 müdür yardımcısı olmak üzere toplam 384 yöneticinin görev yaptığı tespit edilmiştir. Bazı köy okullarının taşımalı eğitim sistemine geçildikten sonra kapandığı görülmüştür. Araştırmada doğrudan evren üzerinde çalışma yapıldığından örneklem alma yoluna gidilmemiştir. Betimsel-ilişkisel tarama yönteminin kullanıldığı araştırma, 315 okul yöneticisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Okul yöneticilerinin örgütsel bağlılık algılarına ilişkin verileri toplamak amacıyla Balay (2000) tarafından geliştirilen Örgütsel Bağlılık Ölçeği kullanılırken, yöneticilerin hizmetkâr liderlik algılarına ilişkin verileri toplamak amacıyla Ekinci (2015) tarafından geliştirilen Okul Müdürlerinin Hizmetkâr Liderlik Davranışları Ölçeği kullanılmıştır. Veri toplama araçları 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz ve bahar dönemlerinde uygulanmıştır. SPSS programında çözümlenen araştırma verileri üzerinde kayıp veri analizi yapılmış, örüntü içermediği tespit edilen kayıp verilere ortalama atama yöntemiyle yeni veriler atanmıştır. Toplanan veriler üzerinde, Örgütsel Bağlılık Ölçeği ve Okul Müdürlerinin Hizmetkâr Liderlik Davranışları Ölçeği için tekrar güvenirlik analizleri yapılmış ve Cronbach Alpa iç tutarlık katsayıları hesaplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama ve standart sapma teknikleri kullanılmıştır. Belirlenen alt amaçlar doğrultusunda, okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik düzeyleri ve örgütsel bağlılıklarının yaş, kıdem, cinsiyet, medeni hal, branş, okul düzeyi ve lisansüstü eğitime göre değişip değişmediğini belirlemek amacıyla ikili gruplarda t- testi, üç ve daha fazla gruplarda ise ANOVA testi yapılmıştır. Ayrıca müdürlerin örgütsel bağlılıkları ile hizmetkâr liderlikleri arasındaki ilişkinin yönü ve derecesini ortaya koymak amacıyla korelasyon tekniği kullanılmıştır. Araştırmada anlamlılık düzeyi 0.5 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre okul yöneticilerinin örgütsel bağlılık algılarının, özdeşleşme ve içselleştirme boyutlarında orta; uyum boyutunda ise düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Okul yöneticilerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin medeni duruma göre bekâr yöneticilerin lehine; alana göre meslek alanındaki yöneticilerin lehine; hizmet yılına göre ise kıdemi yüksek yöneticilerin lehine anlamlı şekilde farklılık gösterdiği anlaşılmıştır. Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik algılarının empâti ile alçakgönüllülük boyutlarında ''çok''; diğer tüm alt boyutlarda ise ''tamamen'' düzeyde olduğu görülmüştür. Okul yöneticilerin hizmetkâr liderlik düzeylerinin cinsiyete, alana, yaşa, hizmet yılına ve medeni duruma göre farklılaşma gösterdiği tespit edilmiştir. Bu farklılığın kadınların, evlilerin, ileri yaş grubundaki yöneticilerin, hizmet yılı fazla olan yöneticilerin ve meslek alanındaki yöneticilerin lehine olduğu tespit edilmiştir. Yöneticilerin örgütsel bağlılık ve hizmetkar liderlik düzeyleri arasındaki korelasyon kapsamında, örgütsel bağlılığın uyum boyutu ile hizmetkâr liderliğin özgecil davranışlar, empâti, adalet ve dürüstlük boyutları arasında negatif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Özdeşleşme boyutu ile hizmetkâr liderliğin özgecil davranışlar, empâti, adalet, dürüstlük ve alçak gönüllülük boyutları arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. İçselleştirme boyutu ile hizmetkâr liderliğin özgecil davranışlar ve empâti boyutları arasında pozitif yönde yüksek düzeyde bir ilişki olduğu; ancak adalet, dürüstlük ve alçak gönüllülük boyutları arasında ise pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

In the contemporary world, every organization aims to survive for a long time. In order to realize this situation, all organization employees must make an effort. Managing ''human'', which is the most important building block of organizations, is the most important factor in obtaining the desired efficiency. It is very important that the leaders who take on the management duty show themselves the organizational commitment they expect from the employees. Different ideas have been put forward about the characteristics of a leader who developed a sense of commitment to the organization. In this study, the organizational commitment levels and servant leadership behaviors of principles in schools, which are qualified as educational organizations, were examined. In this research, the relationship between organizational commitment and servant leadership levels of school managers working in public kindergarten, primary and high schools in Kırşehir city center and its districts is revealed.It was determined that a total of 384 managers, 156 principals, 12 assistant principals and 216 deputy principals, work in these schools. It was observed that some village schools closed after the bussed education system. Since the study was conducted directly on the research population, sampling was not taken. The research using descriptive-relational screening method was carried out on 315 school principles. Organizational Commitment Scale developed by Balay (2000) was used to collect data on school managers' perceptions of organizational commitment, Servant Leadership Behavior Scale of School Principals developed by Ekinci (2015) was used to collect data on school managers' perceptions of servant leadership. Data collection tools were applied in 2018-2019 academic year fall and spring semesters. Lost data analysis was performed on the research data analyzed in the SPSS program, and new data was assigned to the lost data determined to contain no patterns by means of the average assignment method. On the data collected, reliability analyzes were made again for the Organizational Commitment Scale and the Servant Leadership Behaviors Scale of School Principals and Cronbach Alpa internal consistency coefficients were calculated. Percentage, frequency, arithmetic mean and standard deviation techniques were used to analyze the data. In order to determine whether the perceptions of servant leadership and organizational commitment of principals varies according to age, seniority, gender, marital status, branch, school level and postgraduate education, the t-test was used in two groups and the ANOVA test was used in three or more groups. In addition, the correlation technique was used to reveal the direction and degree of the relationship between the organizational commitment and servant leadership perceptions of the principals. In the research, the level of significance was considered as 0.5. According to the results obtained, the perception of organizational commitment of school principles in the dimensions of identification and internalization is medium while it is low in the dimension of compliance. It was understood that there was a significant difference in organizational commitment levels of school principles in favor of single managers according to marital status; in favor of managers in the area of profession according to field; in favor of managers more experienced according to the year of service. School principles' perceptions of servant leadership were found to be "much" in the sense of empathy and modesty while found to be at the "fully" level for the other dimensions. It has been determined that servant leadership levels of school principles differ according to gender, area, age, year of service and marital status. It has been determined that this difference is in favor of women, married people, senior managers, managers with a long service life and professional managers. Within the scope of the correlation between organizational commitment and servant leadership levels of managers, it was observed that there was a moderately negative relationship between the adaptation dimension of organizational commitment and the altruistic behavior, empathy, justice and honesty dimensions of servant leadership. It has been found that there is a moderately significant positive relationship between the identification dimension and the altruistic behavior, empathy, justice, honesty and modesty dimensions of the servant leadership. There is a high level of positive relationship between the internalization dimension and the altruistic behavior and empathy dimensions of servant leadership; however, it has been determined that there is a moderately significant positive relationship between the dimensions of justice, honesty and modesty.