Orta anadolu kurak koşullarında ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve bazı agronomik özelliklerinde genetik ilerlemenin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı ıslah çalışmaları ile kurak koşullar için son 45 yılda geliştirilen ve tescil yıllarına göre seçilmiş 24 ekmeklik buğday çeşidinin, Kırşehir ekolojik koşullarında verim ve verim ile ilişkili özelliklerini inceleyerek, genetik ilerlemenin belirlenmesidir. Çalışma, Kırşehir ilinde 2014-2015 yetiştirme döneminde, tesadüf blokları deneme deseninde, dört tekerrürlü olarak 24 ekmeklik buğday çeşidi kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmada ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim unsurları, morfolojik, fenolojik ve bazı kalite özellikleri incelenmiş, bu özelliklerde regresyon analizi yöntemiyle genetik ilerleme değerlendirilmiş ve incelenen özellikler arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. Araştırma sonucunda, çeşitlerin tane verimleri 164 kg/da (Gün 91)-301 kg/da (Sönmez 2001), arasında değişmiş ve diğer özelliklerden metrekarede fertil başak sayısı 313,75- 475,00 adet, başakta tane sayısı 20,35- 30,93 adet, başakta tane ağırlığı 0,723- 1,183 g, hasat indeksi %28,98 - %43,05, başakçık sterilitesi %9,16 - %26,19, başaklanma süresi 165,75 - 175,75 gün, tane doldurma süresi 28,50 - 36,25 gün, bin tane ağırlığı 30,42 g - 38,67 g, arasında değişmiştir. Çeşitlerin genetik ilerleme ile yıllık verim artışı 1,012 kg/da olarak bulunmuştur. Tane verimi ile incelenen özellikler arasında 276 basit ilişki belirlenmiş olup, bu ilişkiden 113 adeti istatistiki olarak önemli korelasyon katsayısına sahip olmuştur. Bu araştırmada, Sönmez 2001, Karahan 99, Mesut, Es 26, Pehlivan, Kate A-1 ve Bayraktar 2000 çeşitleri Kırşehir ekolojik koşullarında yetiştirilmesi tavsiye edilebilecek çeşitler olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Agronomik Özellikler, Ekmeklik Buğday, Genetik İlerleme, Verim. Sayfa Adedi: 134 Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Ramazan AYRANCI

The aim of this research was to determine the genetic improvement by evaluating the grain yield and the properties related to yield of 24 bread wheat cultivars which were selected according to registration years and were improved for dry areas in last 45 years by breeding studies under Kırsehir ecological conditions. This study was conducted using 24 bread wheat cultivars in the "Randomized Blocks Experimental Design" with four replication in 2014-2015 cultivation period in Kırsehir. In this research has been examined the grain yield and yield components, morphological, phenological and some quality properties of bread wheat cultivars, has been evaluated the genetic improvement by regression analysis method in this properties. As a result of the study it has been been determined that cultivars have a grain yield between 164 kg/da (Gun 91) - 301 kg/da (Sonmez 2001) and fertile spikes number per m2 313,75 - 475,00, grain number per spike 20,35 - 30,93, grain weight per spike 0,723 - 1,183 g, harvest index 28,98 % - 43,05 %, spikelet sterility 9,16% - 26,19 %, heading duration 165,75 - 175,75 day, during grain-filling 28,50 - 36,25 day, thousand grain weight 30,42 g - 38,67 g.The genetic improvement of the varieties was determined as annual grain yield increase 1,012 kg / da. There were 276 simple relationships among the characteristics investigated by grain yield, and 113 of them have statistically significant correlation coefficients. In this research it was recommended Sönmez 2001, Karahan 99, Mesut, Es 26, Pehlivan, Kate A-1 and Bayraktar 2000 bread wheat cultivars can be grown under Kırsehir ecological conditions. Key Words: Agronomic Traits, Bread Wheat, Genetic Improvement, Yield. Number of Pages: 134 Thesis Advisor: Assist. Prof. Dr. Ramazan AYRANCI