Rabgûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ adlı eserinde fiilimsiler

Abstract

Bu çalışmada Rabg?z?'nin Kısasü'l-Enbiy? adlı eserinde yer alan fiilimsilerin ortaya konulması hedeflenmiştir. Kısasü'l-Enbiy? eseri üzerinde yapılan daha önceki çalışmalarla Harezm Türkçesi ileri seviyeye taşınmak istenmiştir. Cümle içinde anlatım kolaylığı sağlayan fiilimsiler, yan cümleler oluşturmaktadır. Kısasü'l-Enbiy? üzerinde yapılan çalışmalar incelendiğinde fiilimsiler konusunda derinlikli bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür. Bu eser üzerinde fiilimsiler konusunda çalışmanın faydalı olacağı düşünülmüştür. Orta Türkçe döneminde yer alan Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesinden doğmuş ve yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır. Kısasü'l-Enbiy?'nın, Harezm Türkçesinin dil özelliklerini yansıtan önemli bir kaynak eser olduğu ortaya konulmuştur. Bu çalışmayla Kısasü'l-Enbiy?'nın içindeki fiilimsiler, dilbilim disiplini ölçüleriyle değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu tez çalışmasında Aysu Ata'nın Kısasü'l-Enbiyâ adlı eseri, kaynak eser olarak kullanılmıştır. Kısasü'l-Enbiyâ'da dört farklı isim-fiil eki, on farklı sıfat-fiil eki bulunduğu görülmüştür; en fazla örneğe ulaşılan fiilimsi çeşidi ise zarf-fiil olmuştur. Bu eserde elli altı zarf-fiil eki bulunmaktadır. Harezm Türkçesindeki bu zarf-fiil zenginliğinin Türkçenin o dönemdeki gelişmişliğinin ve anlatım imkânlarının genişlemiş olduğunun bir göstergesidir. Çalışmada, eserde yer alan fiilimsi ekleriyle ilgili örnek cümleler tespit edilmiş ve eklerin durumu incelenmiştir. Yapılan bu incelemede fiilimsiler; "Giriş" bölümünden sonra "İsim-Fiiller", "Sıfat-Fiiller", "Zarf-Fiiller", "İsim Fiillerden Türeyen Zarf-Fiiller", "Sıfat-Fiillerden Türeyen Zarf-Fiiller", "Zarf-Fiil Ekleriyle Kurulan Birleşik Fiiller" olmak üzere altı ana başlık altında incelenmiştir. "Sonuç" bölümünde fiilimsilerle ilgili bulunan sonuçlar ortaya konulmuştur. "Kaynakça" bölümünde çalışmada faydalanılan kaynaklar gösterilmiştir.

In this study, it was aimed to identify the verbs contained in Rabg?z?'s work Kısasü'l-Enbiy?. Earlier studies on the work of Kısasü'l-Enbiy? suggested that Khorezmian Turkic Language be moved to an advanced level. Verbs that provide ease of expression in a sentence form side sentences. In the study of the studies on Kısasü'l-Enbiy?, it was observed that there was no depth study on verbs. It was thought that it would be useful to study verbs on this work. Khorezmian Turkic Language, which was located in the middle Turkish period, was born from Karakhanid Turkish and replaced by Chagatai. It has been revealed that Kısasü'l-Enbiy? is an important source work reflecting the linguistic features of Khorezmian Turkic Language. In this study, verbs in short-term Kısasü'l-Enbiy? were evaluated with the measures of the discipline of linguistics. In this dissertation, Aysu Ata's work Kısasü'l-Enbiyâ was used as a source work. Kısasü'l-Enbiyâ has four different gerund suffixes and ten different participle suffiixes, while the most recent type of verb has been gerundium. There are fifty-six gerundium octaves in this work. This gerundium richness in Khorezmian Turkic Language is an indication of the sophistication of the Turkish language at that time and the expansion of expression opportunities. Example sentences related to verb suffixes included in the work were identified and the status of suffixes was studied. In this review, verbs were examined under six main headings: "Gerunds", "Participles", "Gerundium", "Gerundium Derived From Gerunds", "Gerundium Derived From Participle", "Compound Verbs Formed By Gerundium" after the "İntroduction" section. In the "Conclusion" section, the results found in relation to verbs are presented. In the "Bibliography" section, the sources used in the study are shown.