Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde edebi ürün ve şarkı kullanımına ilişkin değerlendirmeleri

Abstract

Edebi ürünler ve şarkılar sosyal bilgiler dersinin öğretiminde kullanılan materyallerdendir. Bu çalışma, sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde edebi ürünlerin ve şarkıların kullanımına ilişkin değerlendirmelerini betimlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla dört aşamada veri toplanan araştırmanın ilk iki aşamasında sınıf öğretmenlerinin ilkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebi ürünleri kullanım durumları ve sosyal bilgiler dersinde edebi ürün kullanımına yönelik görüşlerinin neler olduğu betimlenmiştir. Üçüncü ve dördüncü aşamasında ise sosyal bilgiler dersinde edebi ürünlerden şarkı türünü kullanmayı tercih eden ve tercih etmeyen sınıf öğretmenlerinin değerlendirmelerinin neler olduğu araştırılmıştır. Hem nicel hem de nitel yöntemlerle veri toplanan bu çalışma, karma yöntem araştırmalarından paralel (eş zamanlı) desen ile açıklayıcı sıralı desenin kombinasyonuyla gerçekleştirilmiştir. Nicel veri toplanan birinci aşamada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Ölçüt örnekleme kullanılarak belirlenen 4. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde kullandıkları ve en çok tercih ettikleri edebi ürünler ile ilgili veriler toplanarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Verilerin analizinde frekans, çoklu cevap (Multiple Response) frekans analizi ve Mann Whitney U testi kullanılmıştır. İkinci aşamada ise aynı çalışma grubu üzerinde sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde edebi ürün kullanımı olgusuna yönelik bakış açılarını ve nasıl betimlediklerini araştırmak amacıyla olgubilim deseni kullanılmıştır. Bu amaçla sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde edebi ürün kullanımları hakkındaki görüşleri yazılı olarak toplanmış, içerik analizine tabi tutularak yorumlanmıştır. Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde şarkı kullanımına yönelik görüşleri ve kullanım durumlarını betimlemek amacıyla şarkı kullanımını tercih eden öğretmenlerle gerçekleştirilen üçüncü aşamasında olgu bilim deseni, şarkı kullanımını tercih etmeyen öğretmenlerle yapılan dördüncü aşamasında ise durum çalışması kullanılmıştır. Bu aşamalardaki veriler, aykırı durum örneklemesi ile belirlenen "şarkı türünü tercih eden" ve "şarkı türünü tercih etmeyen" öğretmenler ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler ile toplanmış ve veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırmada elde edilen bulgulara göre sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde edebi ürünlerden faydalandıkları görülmektedir. Başta atasözleri olmak üzere, hikâyeler/öyküler, şarkılar/türküler ve belgesellerin en çok kullanılan edebi ürünler olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan 120 sınıf öğretmeninden 93'ünün sosyal bilgiler dersinde şarkı kullanmayı tercih ettiği, 27'sinin şarkı kullanmayı tercih etmediği görülmüştür. Şarkı kullanımını tercih eden öğretmenlerin, sosyal bilgiler dersinde şarkıları en çok sosyal bilim konularını desteklemek amacıyla kullandıkları ve şarkılara en çok dersin dikkat çekme aşamasında yer verdikleri belirlenmiştir. Sınıf öğretmenleri şarkıların tercih edilmesinde, toplumsal yapıya, dersin konu ve kazanımlarına uygun olmasına dikkat ettiklerini ve şarkıların kullanılmasının en önemli faydasının öğrencilerde kalıcı öğrenmeyi sağlaması, öğretmenler açısından ise öğretimi kolaylaştırması olduğunu belirtmişlerdir. Ancak sosyal bilgiler dersinin konularına uygun şarkı bulmakta zorlandıkları tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenleri hem sosyal bilgiler dersinde hem de diğer derslerde kullanılabilecek bir şarkı repertuarı/kılavuzu olmasını önermektedirler. Şarkı kullanmayı tercih etmeyen sınıf öğretmenleriyle yapılan görüşmeler sonucunda öğretmenlerin şarkı kullanımını tercih etmeme sebepleri genel nedenler ve öğretmen yeterliklerine bağlı nedenler olarak iki başlık altında ortaya çıkmıştır. Sınıf öğretmenlerinin, öğretmen merkezli öğretim yapmaları ve sınav odaklı anlayışın baskın olması dışsal nedenler; öğretmenlerin şarkıları sosyal bilgiler ders konularıyla ilişkilendirememesi ve müzik dağarcığı/repertuarına sahip olmaması ise içsel nedenler arasında sayılan sebepler olmuştur. Sınıf öğretmenlerinin şarkı kullanımını tercih etmemelerine yönelik ifadeleri, öğretmen yeterlikleri açısından değerlendirildiğinde; öğrenme ve öğretme sürecini yönetme ve eğitim öğretimi planlama konusundaki eksiklikleri olduğu tespit edilmiş ve bu açıdan öğretmenlerin mesleki beceri yeterliklerinde eksikliklerin bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Literary works and songs are among the materials used in the teaching of the social studies lesson. This study aims to describe primary school teachers' evaluations on the use of literary work and song in social studies lesson. For this purpose, the first two stages of the data-collected four stages of the study describe to which extent primary school teachers use literary works at the 4th grade at primary school and teachers' opinions about using literary works in social studies lesson. The second and third stages of the study intend to reveal the opinions of those primary school teachers who use and don't use songs from literary works in social studies lessons. This study that collected data with both qualitative and quantitative techniques is carried out by merging the parallel (concurrent) design and sequential descriptive design. In the first stage where quantitative data were collected, descriptive survey method was used. The data related to the literary works that 4th grade primary school teachers, selected with criterion sampling method, use in social studies lessons and preferred the most were collected, analyzed and interpreted. The data were analyzed with frequency, multiple response frequency analysis and Mann Whitney U test. In the second stage, phenomenological design was used in the same study group to investigate the primary school teachers' opinions regarding the use of literary works in social studies lesson and how they describe it. For this purpose, primary school teachers' opinions regarding the use of literary works were collected in the written form, and interpreted with content analysis. In order to describe the opinions and usage situations of primary school teachers about the use of songs in the social studies lesson, the phenomenology design was used in the third stage, which was carried out with the teachers who preferred the use of songs, and the case study was used in the fourth stage, which was conducted with the teachers who did not prefer the use of songs. The data at these stages were collected through semi-structured interviews with the teachers who "prefer to use songs" and "don't prefer to use songs" that were selected with extreme case sampling technique, and interpreted with content analysis. The findings of the study suggest that primary school teachers use literary works in social studies lesson. It is found that especially proverbs, stories/tales, songs/folk songs and documentaries are the most used literary works. It is also found that out of 120 primary school teachers, 97 prefer to use songs in social studies lesson whereas 27 do not prefer to do so. Those teachers who use songs in social studies lessons were found to take advantage of songs mostly in the engagement phase of the lesson to support social studies subjects. Primary school teachers stated that they are mindful of selecting songs suitable for the social structure, learning outcomes and the subject, and that from the point of students songs support permanent learning while facilitating the teaching process for teachers. However, it is found that they hardly find songs suitable for the subjects in the social studies lesson. Primary school teachers recommended that there should be repertories/guides of songs that can be used both in social studies lesson and other lessons. Interviews conducted with primary school teachers who do not prefer to use songs revealed that the reasons why teachers do not use songs can be categorized into two groups as general reasons and teachers' qualifications. Among the external reasons are primary school teachers teach with a teacher-centered technique and exam-based approach while among the internal reasons are being unable to associate the songs with the subjects in social studies lesson and lacking in terms of music repertory. Analysis of primary school teachers' statements about the reasons why do not prefer to use songs show that they lacked learning and teaching process management and planning skills which in this sense indicate teachers lack professional skills.