Tanzimat dönemi tiyatro eserlerinde kadın

Abstract

Osmanlı Devleti'nde XVI. yüzyılın ortalarından itibaren başlayan askerî, ekonomik ve ilmî alanlardaki bozulma, XIX. yüzyılda kendisini iyice hissettirir. Devletin, Batı karşısında geri kalması ve bu durumu kabul etmesi sonucunda Osmanlı modernleşme hareketi başlar. Tanzimat döneminde (1839-1904) bürokrat ve aydınlar, devletin içinde bulunduğu olumsuz durum karşısında, çözüm arayışı içerisinde olur. Modernleşme süreci içerisinde atılan adımlar, sadece siyasi ve ekonomik süreci kapsamaz, sosyal değişimin de gerekliliğini zorunlu hâle getirir. Bu amaç doğrultusunda aydınlar, Türk edebiyatına giren yeni türler aracılığıyla bu sorunları irdeler ve çözüm önerilerinde bulunur. Tanzimat döneminde Türk edebiyatına giren yeni türlerden biri de tiyatrodur. Yazarlar bu tür aracılığıyla, Osmanlı toplumunda varolan ya da değişmesi öngörülen yanlışları/eksiklikleri sadece erkek temelli ele almayarak kadın düzleminde de sorgularlar. Toplumsal değişimin bilincinde olan aydınlar, değişime kaynaklık edecek ana unsurdan biri olarak gördükleri "kadın"ı, yeni nesli doğru bir biçimde yetiştirecek, eğitecek bir kurtarıcı olarak addederler. Modernleşme ile birlikte, sosyal hayatta meydana gelen değişimin ve ilerlemenin kadın merkezli olacağını düşünürler. Toplumun geri kalmışlığını, kadının gerek bazı haklardan mahrum bırakılması ve gerekse yeterli donanımda olmaması yönünde ele alırlar. Devletin varlığını devam ettirebilmesi ve ilerlemesi için kadının toplumsal hayatta varlığını konumlandıran iyileştirici ve bilinçlendirici çözümler sunarlar. Anahtar Sözcükler: Tanzimat, değişim, modernleşme, tiyatro, kadın

The deterioration in the fields of military, economy, and science that started from the mid-XVI century makes itself apparent in the XIX century. The Ottoman modernization movement starts as the government falls behind the West and accepts this fact. In the Tanzimat reform era (1839-1904), bureaucrats and intellectuals try to find a solution for the negative position that the government falls within. The steps taken during the modernization process not only includes political and economical process but also necessitates social change. In accordance with this purpose, intellectuals scrutinize these problems through genres that are new to Turkish literature and propose suggestions. One of these new genres is drama. Dramatists question the wrongs/deficiencies that exist or projected to change in Ottoman society not only on the basis of men but also on women. Intellectuals who are aware of the social change, esteem "women" as one of the main elements that would be a source for the change and a savior that would raise and educate the new generation properly. They believe that the change and progress in social life would be woman-centered with the modernization. The dramatists discuss the underdevelopment of society in terms of being deprived of certain rights and not possessing sufficient equipment for women. They present solutions that are reformative and would raise awareness which position the place of women in social life for the government to progress and sustain its existence. Keywords: Tanzimat, change, modernization, drama, woman