Tenkid dergisi üzerine bir inceleme

Abstract

Tenkîd, 1910 yılının Nisan ve Ağustos ayları arasında, İstanbul'da, 6 sayı olarak Bezmi Nusret Kaygusuz öncülüğünde çıkarılmış bir edebiyat dergisidir. Dergide; Baha Tevfik, Doktor Abdullah Cevdet, Ömer Seyfeddin, Refik Halid, Mehmed Rauf, Şehâbeddin Süleyman, Abdülhak Hamid gibi önemli isimler yazı ve şiir yayımlamıştır. Toplamda 44 yazar ve şairin 81 parça metni neşredilmiştir. Ortalama 21 günde bir çıkarılan Tenkîd'in 5000 (beş bin) adet civarında basılıp satılması dikkat çekicidir. Fakat İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin muktedir olduğu bir dönemde çıkarılan dergi, kısa ömürlü olmuştur. Bununla birlikte eleştiri başta olmak üzere birçok bakımdan bu dergi, bir dönemin ruhunu, çatışmalarını, üslubunu, bakış açısını, sorunlarını ve matbuat hayatını yansıtır. Çünkü dergi, edebiyat ve sanatın üslup, gaye, kural-kaideleri gibi konularında tartışmalara ev sahipliği yapmış, sınırlı da olsa sosyal-siyasal mevzularda birtakım düşünce beyanlarına imkân vermiştir. Öte yandan, Türk edebiyatındaki ilk eleştiri dergisi olarak kabul edilmesi de dergiye belli bir önem kazandırır. Tüm bu nedenlerle Tenkîd dergisi, derginin 5 ve 6. sayılarına ek olarak çıkan Hediye ile bu ekin 1912'de çıkan 3. sayısı çalışmamızda esas alınmıştır. Bu çalışmada, öncelikle eski harfli metinler latin harflerine aktarılmış, yazarlar ve şairler hakkında bilgiler verilmiş, bir de tahlilî fihrist hazırlanmıştır. Çalışmanın sonunda, Tenkîd dergisinin çok önemli bir başarı elde edemediği ancak İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin baskıcı dönemine rağmen bir çabaya girilerek edebiyatta, sanatta ve toplumsal konularda bazı sorunlara çözümler arandığı olguları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bezmi Nusret Kaygusuz, eleştiri, tenkit, Tenkîd dergisi.

Tenkîd is a literary journal published in Istanbul, as 6 numbers, between April and July 1910, under the leadership of Bezmi Nusret Kaygusuz. Important names such as Baha Tevfik, Doctor Abdullah Cevdet, Omer Seyfeddin, Refik Halid, Mehmed Rauf, Sehabeddin Suleyman, Abdulhak Hamid published articles and poems in the journal. In total, more than 70 texts of 41 authors and poets were published. It is remarkable that Tenkîd published on average once every two weeks was published and sold around 5000 (five thousand) copies. But, at a time when İttihat ve Terakki Cemiyeti was very able the journal published was short-lived. For all that, in many respects, especially in criticism, this journal reflects the spirit, conflicts, style, perspective, problems, life, etc. of an era. Because it hosted discussions on the subjects of style, purpose, rules and principles of literature and art, it is allowed, though limited, some statements of thought on social-political issues. On the other hand, its acceptance as the first criticism journal in Turkish literature gives the journal a importance. With all these motives, journal of Tenkîd, Hediye published in addition to the 5th and 6th issues of the journal and the third issue of the annex that came out in 1912 was taken as a basis for our study. In this study, firstly the texts were translated from Ottoman Turkish to today's Turkish, information about the authors and poets was given and an analytical index was prepared. At the end of the study, it was determined that journal of Tenkîd didn't achieve a significant success, but despite the oppressive period of İttihat ve Terakki Cemiyeti, an effort was made to find solutions to some problems in literatüre, art and social issues. Keywords: Bezmi Nusret Kaygusuz, criticism, journal of Tenkîd.