Uluslararası azınlık hakları bağlamında Uygur Türkleri'nin durumu:(Türkiye, Kırgızistan ve Doğu Türkistan örneği)

Abstract

Bu çalışma, Çin'in 1949 yılında Doğu Türkistan'da gerçekleştirdiği işgal sonucunda azınlık durumuna düşen Uygur Türklerinin Doğu Türkistan, Kırgızistan ve Türkiye'deki durumunu analiz etmektedir. Çin istila sonrası bazı Uygur Türkleri kültürlerini, inançlarını, dilini serbest şekilde devam ettirmek amacıyla Doğu Türkistan'dan hicret etmişlerdir. Meydana gelen göç hareketleri çok sayıda Uygur Türkünü farklı ülkelere gitmesine sebep olmuştur. Bu çalaşma özellikle Kırgızistan, Türkiye ve Doğu Türkistan'daki Uygur azınlıklar üzerinde durulmuştur. Doğu Türkistan'da kalan Uygurlar, çok zor ve ağır şartlar altında yaşamlarını sürdürmektedir. Günümüzde Doğu Türkistan'daki Uygurlar üzerinde Çin yönetiminin işgal ve baskısı hala devam etmekte olup Türk-İslam varlığını silebilmek için farklı yöntemler uygulanmaktadır. Doğu Türkistan kültürel değerleri, dini inançları, tarihi geçmişi, jeopolitik ve jeostratejik açıdan, Türk-İslam dünyasının önemli ve ayrılmaz bir parçasıdır. Tarihte deniz yollarının keşfedilmediği dönemde Avrasya kıtasında önemli bir noktadır. İpek yolu ile Asya ve Avrupa'yı birbirine bağlayan Doğu Türkistan bölgesi, bir köprü vazifesini görmüştür. Çalışmada, öncelikle Uygur Türklerinin tarihi, yaşadıkları coğrafiya, kurdukları devletler ve cumhuriyetler açıklanmıştır. Daha sonra Azınlık kavramı ve tanıtımına yer verilerek uluslararası azınlık hakları bağlamında çeşitli belgeler kronolojik olarak incelenmiştir. Doğu Türkistan'da çeşitli hak ihlallerine maruz kalan Uygur Türkleri detaylı olarak incelenmiştir. Son olarak Kırgızistan ve Türkiye'ye göç eden Uygur azınlıkların günümüzdeki durumu ortaya konmaya çalışılmıştır.

This study, carried out in 1949 in China as a result of occupation in East Turkistan Uighur minority in Turkey falling to the East Turkestan is analyzing the situation in Kyrgyzstan and Turkey. After the invasion of China, some Uighur Turks emigrated from East Turkestan in order to continue their culture, beliefs and language freely. The resulting migration movements caused many Uighur Turks to go to different countries. This Calas on Kyrgyzstan in particular, focused on Uighur minorities in Turkey and East Turkestan. The Uighurs living in East Turkestan live under very severe conditions. Today, the occupation and oppression of the Chinese administration on the Uighurs in East Turkestan is still continuing and different methods are being applied to eradicate the Turkish-Islamic existence. East Turkestan is an integral part of the Turkish-Islamic world with its physical geography, historical background, ethnic structure, cultural values and religious beliefs in terms of geopolitical and geostrategic aspects. It is an important point in the Eurasian continent when the sea routes were not discovered in history. The East Turkestan region, which undertook the task of connecting Asia and Europe via the Silk Road, served as a bridge. In this study, firstly the history of Uighur Turks, their geography, the states they established and the republics are explained. Afterwards, various documents were examined chronologically in the context of international minority rights by introducing the concept and promotion of minority. Uyghur Turks who have been subjected to various rights violations in East Turkestan have been examined in detail. Finally, the state has tried to reveal today Uighur minority who migrated to Kyrgyzstan and Turkey.