Yüksek kromlu beyaz dökme demirlere uygulanan farklı ısıl işlem şartlarının mekanik özelliklere etkisinin araştırılması

Abstract

Çimento ve maden endüstrisine kullanılan öğütücü bilya/silpeps üretiminde döküm yöntemi ile yaygın olarak yüksek alaşımlı beyaz dökme demirler kullanılır. Bu sınıfta üretilen üretilen bilyeler yüksek kromlu beyaz dökme demir sınıfında olup bu malzeme içerisindeki krom oranını yükseldikçe aşınma direnci artmaktadır. Yumuşak klinker malzemelerde %12-14 Cr lu öğütücü bilyeler kullanılırken, gümüş ve bakır gibi cevherlerde %17-19 Cr kullanılmaktadır. Hammadde maliyetinin azaltılması ve bununla beraber aşınma direncinin yüksek kromlu bilyelere nazaran düşürülmemesi amaçlanmıştır. Öğütücü bilyelerde ısıl işlem prosesin de bilya ısıl işlem sonrası yoğun hava ile su verme prosesi uygulanmasından dolayı bütün yüzeyi homojen soğutulamamaktadır. Bu da değirmen içinde bilye de istenmeyen aşınma ve plastik deformasyon meydana getirmektedir. Homojen olmayan aşınma için ısıl işlem prosesinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bilya yüzeyinde homojen soğuma için yağda su verme prosesi yapılmıştır. Cr oranı düşürüldüğü için ham madde maliyetleri azaltılmıştır. Çimento değirmenlerinde kullanılan %17-19 Cr içeriğine sahip bilyalardan en yoğun kullanılan Ø 90 mm çaplı bilya üzerinde deneyler yapılmıştır. Demir-Krom faz diyagramları incelendiğinde Cr miktarı % ağırlıkça 18'den 9-12 oranlarına indirilmesi ile aynı sertlik ve mikro yapı elde edilmesi öngörülmüştür. Bu çalışmada krom oranını %17-19 dan %9-12 oranına indirilerek hem havada hem de yağda su verme çalışmaları yapılıp aşınma oranları karşılaştırılmıştır. Krom oranın düşürülmesi ile beraber malzeme içerisindeki aşınmaya dayanıklı karbür fazlarının azalmasına, martenzit oranın artmasına sebep olacağından dolayı Karbon oranı mevcut üretimlerden daha düşük çalışılarak aynı aşınma direncine sahip malzeme elde etmeye çalışılmıştır. % Cr oranın düşürülmesi ile hammadde maliyetleri azaltılmıştır. Çalışmanın ayrıntısına baktığımızda asıl amaçlanan mevcut seri üretimde olan % 17-19 Cr lu bilyalar ile aynı sertlik (Min. 58 HRc) ve mikroyapı ya (Min. %70 Martenzit) sahip düşük Cr lu bilya elde edilmiştir. Sonrasın da yüksek Cr lu ve düşük Kromlu bilyaların aşınma performanslarını karşılaştırılmıştır. Bir taraftan krom miktarının azaltıp diğer taraftan tasarlanan yağda soğutma tesisinde homojen soğutma yaparak homojen aşınma, mikroyapı ve sertlik özelliklerinde iyileşmeler incelenmiştir. Prototip tamburda zamana bağlı olarak bilyalar çevrim yaptırılıp mevcut bilya ile aynı veya daha az aşınma miktarı karşılaştırılmıştır.

Çemaş Casting Industry is the only manufacturer in Turkey that produces by casting method in the production of grinding balls/silpeps used in the cement and mining industry. The balls produced in the company are in the high chromium white cast iron class, and it is aimed to reduce the raw material cost by reducing the chromium content in this material and not to reduce the wear resistance compared to the high chromium balls. In the current heat treatment process, the whole surface of the ball cannot be cooled homogeneously, since the ball is cooled with air after the heat treatment. This causes non-homogeneous abrasion and plastic deformation of the ball in the cement mill. This study was aimed to develop the heat treatment process for non-homogeneous wear. For homogeneous cooling on the ball surface, the oil quenching process was carried out. Raw material costs have been reduced as the Cr ratio has been reduced. Experiments were carried out on Ø 90 mm diameter balls, which are the most commonly used balls with 17-19% Cr content used in cement mills. When the iron-chromium phase diagrams were examined, it was predicted that the same hardness and microstructure would be obtained by reducing the amount of Cr from 18% by weight to 9-12%. In this study, the chromium ratio was reduced from 17-19% to 9-12%, and both air and oil quenching studies were carried out and the wear rates were compared. It has been tried to obtain a material with the same wear resistance by working lower carbon ratio than the existing productions, since the reduction of the chromium ratio will cause the decrease of the wear-resistant carbide phases in the material and the increase of the martensite ratio. Raw material costs have been reduced by reducing the % Cr ratio. When we look at the details of the study, the main aim is to obtain low Cr balls with the same hardness (Min. 58 HRc) and microstructure (Min. 70% Martensite) with 17-19% Cr balls in current mass production. Afterwards, the wear performances of high Cr and low Chromium balls were compared. Improvements in homogeneous wear, microstructure and hardness properties were investigated by reducing the amount of chromium on one hand and homogeneously cooling in the designed oil cooling facility on the other. In the prototype drum, the balls were cycled depending on time and the same or less wear amount was compared with the existing ball.