Ortaokul Öğrencilerinin Kavramsal Ulamları Üzerine Bir Çalışma (Prototip Kuramı Çerçevesinde)

Abstract

Bireylerin kavramları nasıl öğrendiklerini, sözcükleri anlamlarıyla nasıl ilişkilendirdiklerini ve kavramsal bilgiyi bellekte nasıl depoladıklarını açıklamak üzere çeşitli kavram oluşturma kuramları ortaya atılmıştır. Bu araştırmada, Rosch'un çalışmaları (1973, 1975, 1978, 1996) ile ortaya konan prototip kuramından ve bu kuram içerisinde bağlamın prototipi değiştirdiği görüşünü savunan Roth ve Shoben (1983)'in çalışmalarından söz edilmiştir. Kuram içerisindeki bu çalışmaları sınamak amacıyla Kırşehir ilindeki MEB'e bağlı bir okulun toplam kırk ortaokul 5. ve 8. sınıf öğrencisinin belirli ulamlardaki prototiplerini sorgulayan iki uygulama yapılmıştır. Analizler sonucunda ilk uygulama için elde edilen bulgular, Rosch (1973)'un çalışmaları ve Türkçe için yapılan benzer çalışmalarla (Seferoğlu, 1999; Gökmen, 2013) örtüşmektedir. İkinci uygulama içinse deneklerin belirlenen kavram ulamlarına ait prototiplerinin bağlamla değiştiği görülmüştür. Bu durum, dil öğretimine yönelik etkinliklerde öğretmene rehberlik edici, öğrenciye de kolaylık sağlayıcı bir rol üstlenebilir.

Various concept formation theories were put forth in order to explain how individuals learn the concepts, how they associate words with their meanings and how they store the conceptual knowledge in their memory. In this study, we examine the Prototype Theory which is developed by Rosch, and introduce Roth and Shoben's studies, which advocate that the concept changes the prototype. Two different applications are applied in order to test Roth and Shoben's studies and identify the prototypes withing specific categories of a total of forty elementary school students who are 5th and 8th grade students in the province of Kırşehir. Rosch (1973)'s studies results and similar studies' which are about Turkish (Seferoğlu, 1999; Gökmen, 2013) results are match up with together. Results of the analysis showed us that the prototypes of those subjects are changing according to the contexts. This situation might guide the teachers on activities related with the language teaching and may play a major role in providing convenience to the students.