Ankâ-yı Maşrık’a Göre Hacı Bektaş Ve Ahi Evran’ın Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundaki Rolleri

Abstract

"Üsküdarlı Hâşim Baba" olarak tanınan Celvetî ve Bektaşî şeyhi Mustafa Hâşim Efendi'nin Ankâ-yı Maşrık adlı eseri, Osmanlı Devleti'nin kuruluşuna dair başka kaynaklarda yer almayan ilginç bilgileri ihtiva etmektedir. Ankâ-yı Maşrık, esas itibarıyla "cifr" ilmine ve bu meyanda bazı sayıların önemine dair küçük bir risale olmakla beraber içinde Osmanlı Devleti'nin kuruluşuyla ilgili, merkezinde Hacı Bektaş-ı Velî, Ahi Evran-ı Velî ve Şeyh Edebalı üçlüsü ile Osman Gazi'nin bulunduğu bir "rüya" ve bu rüyanın sonuçlarını "Bektaşî" bakışıyla yorumlayan oldukça önemli bilgileri içermektedir. Ankâ-yı Maşrık'ta Mevlânâ'nın Selçuklu-Moğol ilişkisine dair tutumu ve bu tutumun oluşumuna dair Bektaşî rivayeti de dikkat çekicidir. Ankâ-yı Maşrık aynı zamanda Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda Hacı Bektaş Velî'nin şahsında Bektaşîlerin, Ahi Evran'ın şahsında Ahilerin rolünü öne çıkarması bakımından da kayda değer tespitler içermektedir. Eserin mihverini oluşturan "rüya" hikâyesinin Vilâyetnâme ve Hacı Bektaş'a dair mevcut diğer menkabelerde geçmediği gibi Ahi Evran hakkındaki mekabevî-efsanevî yazılısözlü bilgiler arasında da yer almaması, eseri orijinal kılmakta ve bu manada değerini arttırmaktadır

At the first glance, mystical works seem to mention exclusively mysticism itself, however they also carry some worthwile information for history. Anka-yı Mashriq is one of those that belongs to the Bektashi and Jalvati sheikh Mustafa Hashim Efendi known as “Hashim Baba of Uskudar”. In this paper I will introduce Anka-yı Mashriq that is a literary work involves noteworthy and unique knowledge concerning Ottoman Empire’s foundation Although Anka-yı Mashriq is a small booklet on “science of jifr”, the cypher, it involves significant knowledge about the foundation of Ottoman Empire through a “dream” including Othman Gazi and the triad of Hacı Bektash Veli, Akhi Evran Veli and Sheikh Edebalı by means of Mustafa Hashim Efendi’s interpretation with “Bektashi” perspective. In the Anka-yı Mashriq, the attitude of Mewlana toward the MongolSeljuk relations and the Bektashi narrative about the formation of it are remarkable. It also contains valuable knowledge of significant findings in terms of emphasizing the role of Bekthasis and Akhis in Hacı Bektash Veli and Akhi Evran’s personalities. In this study, after introducing of Anka-yı Mashriq, the overlapping of “the dream narrative” with the real history itself is analyzed one by one in terms of both Hacı Bektash and Ahi Evran’s perspectives in the part of “Evalualtion”. This case, is also tried to be evaluated under the light of new information on Hacı Bektash’s date of death. Besides, the critical edition of some relevant sections of the manuscript and simplified translation of the text are aslo given