Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı

Abstract

Sahip olduğu jeotektonik özellikleri nedeniyle, yoğun tektonik bir bölgede bulunan Türkiye'nin % 40 ı, çözünmeye uygun kayaçlardan meydana gelmiş?r. Yer yer 4000 metre yüksel?lere çıkan ve doğu-ba? yönlü Tektonik Birlikler ve bunların örtüleri şeklinde uzanan bu kayalar üzerinde, karstlaşmayı belirleyen kökensel ve şekillendirici faktörlerin kısa mesafeler dahilinde büyük değişiklikler göstermesine bağlı olarak; morfojene?k ve morfometrik özellikleri belirgin sınırlarla birbirinden ayrılan 6 karst bölgesi ve 11 karst alanı ayırt edilir. Antalya Traverten Platosu - Sakarya Ovası ve Çarşamba/Bafra Deltaları - Çukurova Ovası tara?ndan köşelendirilmiş olan, kuzey-güney yönünde, Anadolu karasının Karadeniz ve Akdeniz'e doğru en fazla genişlemiş (gerilmiş) bölümü yer alır. Birbirinden farklı tektonik birlik, coğrafi bölge ve iklim özelliklerine sahip olan ve 'Orta Anadolu Platoları Kuşağı' olarak adlandırılan bu bölge; oluşum ortam ve kökenleri farklı olan ülkemizin en karakteris?k platoluk alanlarından (Küre Dağları çevresi Platoları, İç Anadolu Platoları ve Taşeli Platosu) meydana gelmiş?r. Türkiye kars?na karakteris?ğini veren, morfometrik ve morfojene?k özellikleri bakımından diğer bölgelerden kesin sınırlarla ayırt edilen Orta Toroslar, Orta Anadolu ve Orta - Ba? Karadeniz karst alanları, bu kuşak üzerinde yer alırlar. Çok dönemli - tek/çok kökenli gelişim özelliği gösteren ve sürekli yenilenen, iç içe geçmiş orojenik derin karst (kuyluçlar, derin ve uzun mağara sistemleri) ile derin kapalı havza kars?na (dip karst) ait şekillerin (obruk ve traverten konileri ile jips topoğrafyası), yanal ve düşey doğrultuda büyük boyutlara ulaş?ğı bu kuşaktaki karstlaşma; Pliyosen'den beri, sürekli yenilenerek kesin?siz olarak gelişim halindedir. Oluşum ve gelişim özellikleri birbirlerine benzemeyen karst bölgelerinin, kuzey-güney yönünde yan yana gelerek oluşturdukları bu kuşağın, günümüzdeki konumunu almasında; Anadolu'nun neotektonik dönemdeki tektonik rejimi (sıkışmagerilme ve göreceli olarak blok halinde yükselme) belirleyici olmuştur.

Turkey as a country that is located on a dense tectonic ac vity area due to geotectonic proper es, is consisted of soluble rocks by 40%. On these rocks that some mes climb 4000 m high and E-W oriented tectonic assembly, morphogene c and morphometrically prominently di?erent 6 karst zone and 11 karst area can be dis nguished due to huge di?erences in short distances in gene c and structural fac- tors. In the direc on of N-S the most expanded and stressed part of Anatolia to Black Sea and Medi- terranean that is surrounded by Antalya traver ne plateau – Sakarya plain, Çarşamba/Bafra deltas and Çokurova plain takes part. This region is called “Central Anatolian Plateau Karst Zone” has various tectonic assemblies, geographical regions, climate proper es and is consisted of characteris c plateau areas (Küre Mt plateaus, Central Anatolian plateaus and Taşeli plateau) that di?ers by genera on en- vironments and origins. Central Taurus, Central Anatolia and Central – Western Black Sea karst areas that di?er by morphometric and morphogene c proper es and gives the characteris c to karst at Tur- key are located on this zone. This karst, which shows a mul ple period – single/mul ple originated de- velopment proper es and regenerated, interwoven, orogenic deep karst (kuyluç, deep and long cave systems) and deep closed basin karst shapes (cenote, traver ne cones and gypsum topography) reach to huge dimensions in ver cal and horizontal direc ons is regenerated since Pliocene and in con nuous development. The tectonic regime (compression-stress and rela vely uprising as a block) in Neotectonic period of Anatolia has been a determiner on the current loca on of these N-S oriented zone of karst that does not show similarity by genera on and development proper es