Özel eğitim öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretimine yönelik öz-yeterlik inançları

Abstract

Özel gereksinimli bireyler, normal gelişim gösteren bireylerden fiziksel, duyuşsal ve bilişsel özellikleri bakımından anlamlı düzeyde farklılık gösteren, bu farklılıkları nedeniyle çeşitli gereksinimleri olan, bu gereksinimlerinin karşılanması için özel değişiklikler gerektiren ve bireyselleştirilmiş eğitim programına dâhil edilmesi gereken bireylerdir. Özel eğitimin amacı, özel eğitim sınıfları ve kaynaştırma yoluyla sosyal ve fiziksel çevreden ayırmadan, öğrencinin akranlarıyla iletişimini ve sosyal kabulünü artırmak, öğrencilerin bütünleşmesini ve toplumsallaşmasını sağlamaktır. Eğitim programları bireylerin toplumsallaşması ve gereken fırsatlardan yararlanmaları için bir çerçeve sağlar. Sosyal bilgiler dersi toplumsallaşmaya vurgu yapan en önemli derslerden biri olup uygulama alanı yaşam becerileri ve etkili vatandaşlık eğitimiyle toplumsallaşmayı ön plana çıkarmaktır. Sosyal bilgiler dersi, özel gereksinimli bireylerin, yaşadığı çevreye duyarlı, sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen ve problem çözme becerisi kazanarak kendi kendilerine yetebilen bireyler olmalarını sağlamaya yardımcı olur. Öz yeterlik; bireyin bir görevi başarı ile yapabilmesi için sahip olması gereken yeterliklerinin kendisinde var olduğuna dair inancıdır. Öğretmenlerin öz yeterlik inancı, öğrenme ve öğretme sürecinde anahtar roldedir. Bu araştırmanın amacı farklı üniversitelere devam eden özel eğitim öğretmeni adaylarının sosyal bilgiler öğretimine yönelik öz yeterlik inanç düzeylerini belirlemektir. Araştırmanın evrenini; Türkiye'deki çeşitli üniversitelerin eğitim fakültesi üçüncü ve dördüncü sınıf özel eğitim bölümü 309 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu ve sosyal bilgiler öğretimi öz yeterlik inanç ölçeği kullanılmıştır. Yapılan faktör analizine göre ölçeğin farklı faktörlere uygun olmadığı tek faktör altında toplandığı görülmüştür. Toplam 40 maddeden ve tek faktörden oluşan ölçeğin Cronbach's Alpha güvenirlik katsayısı ,925 olarak hesaplanmıştır. Son hali verilen ölçek, bütün dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını nedeniyle örneklem grubuna online veri tabanları üzerinden ulaşılarak, uygulanmıştır. Bu çalışmanın nicel verilerinin çözümlenmesinde SPSS 22,00 paket programından yararlanılmıştır. 309 özel eğitim öğretmeni adayından toplanan verilerin analizinde Tek yönlü varyans analizi (ANOVA), t testi, yüzde frekans analizi, Scheffe testi, faktör analizi, korelasyon analizi kullanılmıştır. Sonuç olarak cinsiyet, okuduğu üniversite, mezun oldukları lise türü, özel eğitim öğretmenliğini seçme sebebi, ailesinde veya yakın çevresinde özel eğitime gereksinim duyan bireyler olup olmaması, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu değişkeninde anlamlı farklılık tespit edilmezken yaş ve sınıf düzeyi değişkeninde anlamlı farklılık görülmüştür. Özel eğitim öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretimine yönelik öz yeterlik inanç düzeyi yüksek düzeydedir. Anahtar Kelimeler: Öğretmen Adayı, Özel Eğitim, Öz-Yeterlik, Sosyal Bilgiler

Individuals with special needs are individuals who differ significantly from normally developing individuals in terms of their physical, affective and cognitive characteristics, have various needs due to these differences, require special changes to meet these needs and must be included in an individualized education program. The purpose of special education, is to increase students' communication with their peers and social acceptance and ensure their integration and socialization without removing them from their social and physical environment with the help of special education classes and inclusion Education programmes draw a frame for socialization. Education programs provide a framework for individuals to socialize and take advantage of the opportunities required. Social studies lesson is one of the most important lessons emphasizing socialization and its field of application is to bring socialization to the fore with life skills and effective citizenship education. Social studies course helps individuals with special needs to become sensitive to their environment, good at social skills, socially active and included, productive individuals who know their rights and responsibilities and can live on their own by gaining problem solving skills. Self-sufficiency is an individuals' belief that he/her has the necessary tools to complete an objective with success. Teachers' belief of selfefficacy plays a key role in learning and teaching processes. The purpose of this research is to determine self-efficacy belief levels of special education teacher candidates who study in different universities, in relation to social studies teaching. This research consists of 309 teacher candidates who are at third or fourth grades of special education department in education faculties of various universities in Turkey. Descriptive survey model is used in the research. In this research, a personal information form developed by the researcher and social studies self-sufficiency belief scale are used for data collection. According to the factor analysis, it was seen that the scale was not suitable for different factors and was gathered under one factor. The scale which consists of a total of 40 items and a factor is calculated to have a ,925 reliability rate of Cronbach's Alpha. The scale whose last version is given is applied to the sample group with the help of online databases due to Covid-19 pandemic which affected the entire world. SPSS 22,00 package program is used for the analysis of quantitative data in this research. For the analysis of data taken from 309 special education teacher candidates, one-way analysis of variance (ANOVA), t test, percentage frequency analysis, Scheffe test, factor analysis, and correlation analysis are used. In conclusion, while a significant difference isn't seen in variable of gender, in which school they study, kind of high school they graduated from, reason for choosing special education teaching, whether there are individuals with special needs in their family or environment, and education status of their parents, there is seen a significant difference in age and course level. Preservice special education teachers' self-efficacy belief level of social studies is high. Keywords: Pre-Service Teacher, Special Education, Self-Efficacy, Social Studies