Saraybosna ve Anadolu'daki bazı türkülerin benzerlikleri üzerine
Özet
Fuad Köprülü’nün, “Türklere mahsus bir besteyle söylenen halk şarkıları (1976: 246)”, olarak tanımladığı türküler, sözlü kültür ürün leri içerisinde yaygınlık derecesi bakımından birinci sırada yer alırlar. Halk türküsü ve ona koşulan ezgi, ilk ortaya çıktığında mutlaka bir ferdin damgasını taşır. Türkü, bu ilk yakıcıdan sonra, dilden dile, telden tele aktarılarak yayılmaya başlar. Bu yayılma aşamasında, türkünün hem güftesinde hem de ezgisinde (beste) irili ufaklı değişmeler meydana gele bilir. Türkülerin yayılmasında, askerlik, gurbete çıkma, göç, hapishane- ye düşme, ticari ilişkiler ve âşıklık geleneği gibi birçok etken sıralanabilir. Saraybosna’daki yazmalarda tespit edilen türkülerin oraya taşınmalarında yukarıda sayılanların yanında fetihlerin de önemli bir etken olduğu söyle nebilir. Fetihlere bağlı olarak Balkanlara ve hususen Saraybosna’ya göç ettirilen Evlad-ı Fatihan’ın yerleştikleri bölgeleri yurt tutup benimsemele ri ve belli bir zaman diliminde de boşaltmak zorunda kalmalarının ıstırabı birçok türküde yankısını bulmuştur. Çalışmamızda, Hamdi Hasan’ın “Saray-Bosna Kütüphanelerinde ki Türkçe Yazmalarda Türküler”, adlı kitabında yer alan türkülerin, Tür kiye’de bilinen/söylenen türkülerle olan benzerliği üzerinde durulmuş; tespit edilen metinler üzerindeki değişim -ağırlıklı olarak TRT Türk Halk Müziği Repertuarı dikkate alınarak- gösterilmeye çalışılmıştır. The folk songs that Fuad Köprülü defined as “songs which performed with a composition off to Turkish (1976: 246)“ rank first in terms of popularity in the oral cultural elements. It certainly contains the mark of a person when the folk song and its melody were first heared. After first creator, Turkish Folk Songs begin to spread from tongue to tongue and from string to string. In this process, some changes occurred especially in its lyrics and melody. We can say that the Phenomena such as âşık (wander in minstrel) tradition as the leading one, soldiery, trade, neighborliness, being abroad and migration were effective in the transportation of the Turkish Folk songs from where they were born and spread to other lands. In addition to other reasons we can say that conquests and together with the con- quests the settling policy, following these conquests which was put into use systematically by the ottomans have an important effect on spreading the Turkish folk songs in Balkans and especially Sarajevo. In our paper, the comparison of Turkish folk song which took place in Hamdi Hasan‘s book named “Saray-Bosna Kütüphanelerindeki Türkçe Yazmalarda Türküler“, and The Turkish folk songs in TRT Turk- ish Folk Songs Repertoire has been done and what kind of a change oc- curred in the bodies of the Turkish Folk Songs especially in their lyrics tried to find out.
