Halide Edip Adıvar'ın Çaresaz romanında kiplik

Abstract

Kiplik, uzun ve karmaşık bir tarihe sahiptir. İlk olarak mantık alanında karşılaştığımız bu kavram, dil bilimsel kullanımından uzak, mantık alanının bir alt kategorisi olarak gelişim göstermiştir. Bu kavramın temelini oluşturan mantık ve düşünme formları arasındaki yakın ilişkiyi açıklamak için dilsel anlatımlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaçla beraber mantık alanıyla birlikte kipliğin de temeli atılmıştır. Birçok araştırmacı, kiplik kavramının biçimsel ve anlamsal boyutunu incelemesine rağmen ortak bir noktada uzlaşıya varamamıştır. Araştırmacılar farklı bakış açılarıyla hareket ederek farklı tanımlar ortaya koymuştur. Genel olarak kiplik yazarın cümlede ifade edilen düşüncesine karşı tutumunu bağlamsal ve biçimsel olarak ifade eden anlamsal bir kategori olarak tanımlanır. Kiplik kategorisi biçimsel bir yapıdan çok anlamsal yapının ön planda tutulduğu bir olgudur. İnsan, konuşan ve düşünen bir varlıktır. Duygularını, bilgilerini, düşüncelerini ve deneyimlerini dil aracılığıyla ifade eder. Dilin doğru kullanılması ve anlaşılması için de dilin biçimsel boyutu kadar anlamsal boyutunun da iyi anlaşılması gerekir. Bu çalışmada Halide Edip Adıvar'ın Çaresaz romanındaki kiplik işaretleyicileri Palmer'in (2001) kiplik sınıflandırmasından hareketle tespit edilmiş ve bu işaretleyicilerin anlam alanları belirlenmiştir. Çalışmanın örneklemini yazılı ve standart Türkiye Türkçesini yansıtan Çaresaz romanı oluşturmaktadır. Bu roman doküman analizi yöntemi ile incelenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda kiplik kavramının kip, zaman gibi diğer dil bilgisi kategorilerinden farklı olarak yüklemler, sözler, zarflar gibi gramatik kategorilerle işaretlenebildiği görülmüştür.

Modality has a long and complex history. This concept, which was first encountered in the field of logic, developed as a sub-category of logic independently of its linguistic use. Linguistic expressions were needed to explain the close relationship between the forms of thinking and logic that constitutes the basis of this concept. With this need, the foundations of modality were laid along with the field of logic. Although many researchers examined the formal and lexical aspects of the concept of modality, a consensus could not be reached. Researchers produced various definitions based on different perspectives. In general terms, modality is defined as a lexical category that contextually and formalistically expresses the writer's attitude towards thoughts expressed in sentences. The category of modality is a phenomenon in which a lexical structure is emphasized rather than a formal one. Humans are beings that talk and think. They express their emotions, knowledge, thoughts and experiences through language. In order for language to be utilized and comprehended accurately, a good understanding of the lexical aspect of language is required as well as that of its formal aspect. In the present study, the modality markers in Halide Edip Adıvar's novel Çaresaz were identified based on Palmer's (2001) classification of modality, and the semantic fields of these markers were determined. The sample of the present study is constituted by the novel Çaresaz, which reflects written and standard Turkey Turkish. The novel was examined using the document analysis method. As a result of the present study, it was observed that the concept of modality could be marked with grammatical categories such as verbs, words and adverbs apart from other grammatical categories such as modes and tenses.