Meşrutiyetten Cumhuriyete vatandaşlık öğretim programlarında kimlik inşası

Abstract

Kimlik; dünden bugüne insanların bireysel, toplumsal, dini, milli ve siyasal olarak kendisini tanımlayan bir kavramdır. Bu kavram; Modern Çağ öncesinde gelenek ve din etrafında kurgulanırken Modern Çağ ile pozitivizm, sekülerizm, laiklik ve özgür düşünce ekseninde inşa edilmiştir. Fransız Devrimi kimlik kavramını ideolojik kalıba sokarak ulus devletlerin ortaya çıkışını sağlamıştır. Yurttaşlığın ulus devlet temelinde tanımlanması ile okullarda vatandaşlık öğretim programları, müfredatlar, ders kitapları kimlik inşasının aracı durumuna gelmiştir. Modern Çağ'da siyasal iktidarlar ideolojilerinin yeniden üretilmesinin araçlarından biri olan vatandaşlık öğretim programları ile kimlik inşası gerçekleştirmiştir. Bu araştırmanın amacı Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemleri ilkokul ve ortaokul vatandaşlık öğretim programlarında devlet ideolojisi tarafından inşa edilmek istenen kimliği ortaya çıkarmaktır. Bunun yanı sıra iki farklı dönem ideolojisinin kurguladığı siyasal ve toplumsal düzende kimlik inşasının süreçte yaşadığı değişim ve sürekliliği göstermekte amaç edinilmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 1908 II. Meşrutiyet'in ilanından 1962 tarihli İlkokul Program Taslağı ve Ortaokul Programı'nı kapsayan süreçte yer alan ilkokul ve ortaokul vatandaşlık öğretim programları oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma verileri içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma verileri kodlanarak temalar oluşturulmuştur. Çalışmanın temel çerçevesi "bireysel kimlik", "dini kimlik", toplumsal kimlik" ve "milli kimlik" temaları olarak belirlenmiştir. İlkokul ve ortaokul vatandaşlık öğretim programları verileri ana temalar altında içerik analizi yöntemi ile düzenlenmiştir. Araştırma sonucunda, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi ilkokul ve ortaokul vatandaşlık öğretim programlarında milli kimlik inşasının ideolojik temelde gerçekleştirilmek istendiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda bireysel kimlik inşası haklar ve sorumluluklar temelinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Kimlik inşasında toplumsal kimliğin solidarist yanının öne çıkarıldığı; milli kimliğin fedakârlık, milliyetçilik, Türklük, ülküdaşlık temelinde gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. İktidar ideolojisinin kimlik inşası ve vatandaşlık öğretim programlarında etkin olarak yer aldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İdeoloji, Kimlik inşası, Vatandaşlık, Vatandaşlık öğretim programları

Identity is a concept that defines people's individually, socially, religiously, nationally and politically from past to today. While this concept has been built around tradition and religion before the Modern Age, it has been built with the Modern Age in the axis of positivism, secularism, laicism and free thought. The French Revolution put the concept of identity into an ideological form, and has been provided the emergence of nation states. With the definition of citizenship on a nation-state basis, citizenship education programs, curricula, textbooks in schools have been become the mediator of identity building. In the Modern Age, political powers have been realized through citizenship education programs, which is one of the means of reproducing ideologies. The purpose of this research is to reveal the identity desired to be built by the state ideology in primary and secondary school citizenship education programs during the Constitutional and Republican periods. In addition, it has been aimed to show the change and continuity of identity building in the process in the political and social order constructed by the ideologies of two different periods. It has been used case study, one of the qualitative research patterns in the research. The study group of the research was 1908 II. the primary and secondary school citizenship education programs that take place in the process covering the 1962 Primary School Draft Program and the Secondary School Program from the declaration of the Constitutional Monarchy constitute. Document analysis has been used to collect data. Research data has been analysed by content analysis method. Themes have been formed by coding the research data. The basic framework of the study has been determined as the themes of "individual identity", "religious identity", "social identity" and "national identity". The data of primary and secondary school citizenship curriculum have been organized by content analysis method under main themes. As a result of the research, it has been concluded that the national identity building was wanted to be realized on an ideological basis in primary and secondary school citizenship education programs in the Constitutional and Republican era. In the study, it has been determined that the ideology of the Republic removed the religious identity from the citizenship education programs in the process. As a result of the research, it has been determined that individual identity construction takes place on the basis of rights and responsibilities. It is concluded that the solidarity side of social identity is emphasized in identity formation, and that national identity is realized on the basis of sacrifice, nationalism, Turkishness, and idealism. It has been stated that the ideology of power is actively involved in citizenship education programs in the formation of identity. Keywords: Ideology, Identity formation, Citizenship, Citizenship education programs