MTR (Sinop-Kefevi) toplumunda aneminin biyoarkeolojik tespiti ve sosyokültürel yaklaşımı

Abstract

Antropoloji bilimi genel anlamda insanları birçok yönüyle ele alarak değerlendirir. İnsanı ayakta tutan vücudunun en sağlam yapısı olan iskelet yapısı yaşadığı dönem içerisinde sürdürmüş olduğu yaşamın nasıl geçtiğine dair birçok bilgiler barındırmaktadır. Bilindiği üzere kemiklerin bozulmadan bulunduğumuz güne kadar korunarak geldiği için buda bize geçmiş dönemde yaşamış olan toplumlar hakkında önemli bilgiler sağlar. Ele geçen iskeletlerin paleopatolojik açıdan incelemeleri yapılan dönem toplumların sağlık yapıları ya da farklı hastalıklara maruz kalıp kalmadıkları bunu yanı sıra bir salgın hastalığının var olup olmadığı, bireylerin olası ölüm nedenleri bulunabilmektedir. Yapılan araştırmalar dönem hakkında fikir almamız için yol göstermektedir. Kemik üzerine yansımış olan hastalıklardan biri ise anemidir. Anemi göstergesi olarak kemik üzerinde varlığını gösteren bu hastalık üç farklı yöntemle açığa çıkar bunlar; Cribra Orbitalia, göz tavanında meydana gelen küçük delikler şeklinde ortaya çıkar, kafatasında oluşan Protic Hyperostosis ve kafatasında Diploe Kalınlaşmasından yola çıkılarak aneminin varlığı tespit edilebilir. Bu çalışmada Anadolu coğrafyasının Kuzeyinde yer alan Sinop ili Kefevi nekropolü mahallesinden gün yüzüne çıkarılan iskeletlerden oluşmaktadır. 2016 yılında Sinop İl merkezinde gerçekleştirilen kazılar neticesinde Kefevi Mahallesi Nekropolü (MTR) kurtarma kazında elde edilen 30 kadın birey, 41 erkek birey, 25 çocuk birey, 6 adölesan ve 6 bebek birey olmak üzere 108 bireyde inceleme yapılmıştır. Bu iskeletler üzerinde farklı palepatolojik hastalıklara bakılmıştır. Bu çalışmalarda tezin konusunu oluşturan aneminin tespiti için, kafatası üzerinde Cribra Orbitalia, Protic Hyperostosis ve Diploe Kalınlaşmalarına bakılmıştır. Varılan sonuçlar neticesinde Anadolu toplumlarında bu hastalıkların oranları ile karşılaştırılmalar yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucu toplumun, Bizans Dönemi Kefevi Nekropolü bireylerinde Cribra Orbitalia ve Diploe Kalınlaşması %27,80 (30/108) oranında hesaplanırken Protic Hyperostosis %50,92 (55/108) olarak hesaplanmıştır. İskeletler üzerinde belirlenen anemi hastalığı başka Anadolu toplumlarıyla birbiriyle olan benzerlikleri ve farklılıkları Sinop Kefevi antik toplumunun sosyo-kültürel yapısı beslenme şekilleri ortaya çıkarılmıştır.

Anthropology, in general, evaluates people in many aspects. The skeletal structure, which is the strongest structure of the body that keeps the human alive, contains a lot of information about how the life he lived during the period he lived. As it is known, since the bones have been preserved until today, this provides us with important information about the societies that lived in the past. The palaeopathological examination of the skeletons uncovered can reveal the health structures of the societies in the period, whether they were exposed to different diseases, as well as whether there was an epidemic disease and possible causes of death of individuals. Researches show us the way to get an idea about the period. One of the diseases reflected on the bone is anemia. This disease, which shows its presence on the bone as an indicator of anemia, is revealed by three different methods; Cribra Orbitalia appears as small holes in the roof of the eye, and the presence of anemia can be determined based on Protic Hyperostosis formed in the skull and Diploe Thickening in the skull. In this study, it consists of skeletons unearthed from the Kefevi necropolis neighborhood of Sinop, located in the North of Anatolian geography. As a result of the excavations carried out in the city center of Sinop in 2016, 108 individuals, including 30 female individuals, 41 male individuals, 25 children, 6 adolescents and 6 infants, were examined. Different palepathological diseases were examined on these skeletons. In these studies, Cribra Orbitalia, Protic Hyperostosis and Diploe Thickenings on the skull were examined for the detection of anemia, which is the subject of the thesis. As a result of the results, comparisons were made with the rates of these diseases in Anatolian societies. As a result of these studies, Cribra Orbitalia and Diploe Thickening was calculated as 27.80% (30/108), while Protic Hyperostosis was calculated as 50.92% (55/108) in the Byzantine Period Kefevi Necropolis individuals. The socio-cultural structure of the Sinop Kefevi ancient society and its nutritional patterns were revealed.