Muḥammed B. Şâhḳulu Yûsuf U Zelîḫâ (İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım)

Abstract

Kaynağı İslami temellere dayanan Yûsuf u Zelîhâ kıssası Türk, Fars ve Arap edebiyatlarında oldukça ilgi görmüştür. Kıssa ders çıkarılması gereken, eğitici ve öğretici nitelikli hikâyelerdir. Kıssalar; dinleyenler için anlatılan hâdiselerden ders çıkarma, bilgi edinme, eğlendirme vb. aracı olarak kullanılmıştır. Bu çalışmanın konusu olan eserde, Hz. Yûsuf'un başından geçen hâdiseler işlenirken dini tahkiyeyi desteklemesi açısından pek çok ayet ve hadis dayanak olarak gösterilmiştir. Eserin çoğunluğu mensur olup, diğer kısımlar mesnevi tarzında yazılmıştır. Çalışmanın esasını, gerek muhtevası gerek söz varlığı gibi hususiyetlerden dolayı Eski Anadolu Türkçesi metinlerinden olduğu tespit edilebilen Yûsuf u Zelîhâ hikâyesi oluşturmaktadır. İncelenen eser, Eski Anadolu Türkçesine ait hususiyetleri yansıtması bakımından büyük bir önem arz eder. Dili genel olarak sade ve anlaşılırdır. Motifler açısından oldukça zengindir. Bu motifler geleneğe uygun bir biçimde ele alınmıştır.El yazması olan kaynak, Kayseri ilinin Bünyan ilçesinde Mazhar Hacıpaşaoğlu'na ait özel ev kütüphanesinden temin edilmiş olup, yegâne nüshadır. Giriş bölümünde müellif ve eserin kaynağı hakkında bilgi verilmiş devamında dil ve üslup özellikleri değerlendirilmiştir. Muhteva incelemesinin ardından ses ve şekil özellikleri ortaya çıkarılmıştır. Transkripsiyonlu metin bölümünde, Arap harfli metin Latin harflerine aktarılmıştır. Okuyucunun metni anlamasını kolaylaştırması bakımından sözlük çalışması ile sonlandırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Yûsuf Kıssası, Yûsuf ile Zelîhâ, Eski Anadolu Türkçesi

The parable of Yûsuf u Zelî?â, which has Islamic roots, has attracted considerable attention in Turkish, Persian and Arabic literatures. Parables are educational and instructive stories from which lessons should be learned. The parables were used for the listeners to learn lessons from the events narrated, to gain knowledge and to entertain, etc. In this text, which is the subject of this study, many verses and hadiths are cited as a basis to support the religious narrative while the events that happened to Hz. Yûsuf are processed. The majority of the work is in prose and the other parts are written in masnavi style. The basis of the study is the story of Yûsuf u Zelî?â, which can be identified as an Old Anatolian Turkish text due to its content and vocabulary. The analyzed work is of great importance in terms of reflecting the characteristics of Old Anatolian Turkish. Its language is generally simple and comprehensible. It is quite rich in terms of motifs. These motifs are reviewed in accordance with tradition. The source, which is a manuscript, was obtained from the private home library of Mazhar Hacıpaşaoğlu in Bünyan province of Kayseri and it is the only copy. In the introduction, information about the author and the source of the work is given, and then language and stylistic features are evaluated. After the content analysis, the sound and morphological features were revealed. In the transcribed text section, the text in Arabic script has been transferred to Latin script. To enable the reader's understanding of the text, it is concluded with a dictionary study. Keywords: The Parable of Yûsuf, Yûsuf and Zelîhâ, Old Anatolian Tu