Seçim teorisi temelli ergenlerde algılanan ebeveyn ilişki ölçekleri geliştirme çalışması

Abstract

Seçim teorisinde insanlara, seçimlerinden bir diğer ifade ile davranışlarından sorumlu olduğu ve bu yüzden de kişinin sadece kendi davranışlarını kontrol edebileceği, başkalarının davranışlarını kontrol edemeyeceği varsayımı ile yaklaşılmaktadır. Seçim teorisi uzun süreli tüm psikolojik problemlerin özünde bir ilişki problemi olduğunu, doyum verici bir yaşamın temelinde sağlıklı ilişkilerin olduğunu vurgular. Araştırmanın amacı, gerçeklik terapisi çerçevesinde ergenlik dönemindeki bireylerin hem anneleri hem de babaları ile ilişkisindeki yapıcı ve yıkıcı alışkanlıkları nasıl algıladıklarını ölçmeye yönelik likert tipi ölçek geliştirmektir. Araştırma kapsamında ilgili alan yazın incelenmiş, madde havuzu oluşturulmuş, uzman görüşü alınmış, pilot uygulama yapılmış, 30 maddesi yapıcı, 29 maddesi yıkıcı alışkanlık ifadesi olan toplamda 59 maddelik anne ve baba uygulama formları oluşturulmuştur. Araştırmanın çalışma grubu, ergenlik dönemindeki 14-18 yaş aralığındaki 691 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Formlar açımlayıcı faktör analizi yapmak üzere 346 lise öğrencisine uygulanmıştır. Analiz sonucunda, Algılanan Anne Yapıcı Alışkanlıklar Ölçeğinin saygı, cesaretlendirme, yakınlık ve kabul olmak üzere dört alt boyuttan oluştuğu, bu alt boyutlarının güvenirliklerinin sırasıyla .93, .86, .92 ve .93 olduğu, ölçeğin toplam güvenirliğin .97 olduğu, 25 maddeye sahip ve varyansın %71.16'sını açıklandığı tespit edilmiştir. Algılanan Baba Yapıcı Alışkanlıklar Ölçeğinin yakınlık, saygı, kabul ve cesaretlendirme olmak üzere dört alt boyuttan oluştuğu, bu alt boyutlarının güvenirliklerinin sırasıyla .95, .94, .92 ve .93 olduğu, ölçeğin toplam güvenirliğin .97 olduğu, 29 maddeye sahip olduğu ve varyansın %73.46'sını açıklandığı tespit edilmiştir. Algılanan Anne Yıkıcı Alışkanlıklar Ölçeğinin suçlama, cezalandırma, söylenme ve eleştirme olmak üzere dört alt boyuttan oluştuğu, bu alt boyutlarının güvenirliklerinin sırasıyla .85, .84, .82 ve .85 olduğu, ölçeğin toplam güvenirliğin .93 olduğu, 22 maddeye sahip olduğu ve varyansın %62.22'sini açıklandığı tespit edilmiştir. Algılanan Baba Yıkıcı Alışkanlıklar Ölçeğinin söylenme, cezalandırma, eleştirme ve suçlama olmak üzere dört alt boyuttan oluştuğu, bu alt boyutlarının güvenirliklerinin sırasıyla .87, .88, .77 ve .83 olduğu, ölçeğin toplam güvenirliğin .92 olduğu, 21 maddeye sahip olduğu ve varyansın %63.62'sini açıklandığı tespit edilmiştir. Alt boyut yapısını doğrulamak formlar doğrulayıcı faktör analizi yapmak üzere 345 lise öğrencisine uygulanmıştır. Analiz sonucunda, algılanan yapıcı alışkanlıklar anne ve baba ölçekleri ile algılanan yıkıcı alışkanlıklar anne ve baba ölçeklerinde CMIN/df, AGFI, GFI, NFI, CFI, IFI, TLI ve RMSEA değerlerinin iyi uyum gösterdiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Ergen-anne ilişkisi, Ergen-baba ilişkisi, Gerçeklik terapisi, Ölçek geliştirme, Seçim teorisi, Yapıcı alışkanlıklar, Yıkıcı alışkanlıklar

In choice theory, people are approached with the assumption that they are responsible for their choices, in other words, their behavior, and therefore the person can only control his own behavior, not the behavior of others. Choice theory emphasizes that all long-term psychological problems are essentially relationship problems, and that healthy relationships are the basis of a satisfying life. The aim of the research is to develop a Likert-type scale for how adolescents perceive constructive and destructive habits in their relationships with both their mothers and fathers, within the framework of reality therapy. Within the scope of the research, the literature was examined, an item pool was formed, expert opinion was taken, a pilot application was carried out, and mother and father application forms were formed with a total of 59 items, 30 of which were constructive and 29 items were destructive habits. The study group of the research consists of 691 high school students between the ages of 14-18. The forms were applied to 346 high school students to conduct exploratory factor analysis. As a result of the analysis, it was found that the Perceived Mother-Constructive Habits Scale consists of four sub-dimensions: respecting, encouraging, closeness and accepting, the reliabilities of these sub-dimensions are .93, .86, .92 and .93 respectively, the total reliability of the scale is .97, and it has 25 items.of them and it was determined that 71.16% of the variance was explained. The Perceived Father Constructive Habits Scale consists of four sub-dimensions: closeness, respecting, accepting and encouraging, the reliabilities of these sub-dimensions are .95, .94, .92 and .93 respectively, the total reliability of the scale is .97, it has 29 items of them and it was determined that 73.46% of the variance was explained. The Perceived Mother Destructive Habits Scale consists of four sub-dimensions: blaming, punishing, complaining and criticizing, the reliabilities of these sub-dimensions are .85, .84, .82 and .85 respectively, the total reliability of the scale is .93, it has 22 items of them it was determined that 62.22% of the variance was explained. The Perceived Father Destructive Habits Scale consists of four sub-dimensions: grumbling (nagging), punishing, criticizing and blaming, the reliabilities of these sub-dimensions are .87, .88, .77 and .83 respectively, the total reliability of the scale is .92, it has 21 items of them and it was determined that 63.62% of the variance was explained. To verify the subdimensional structure, the forms were applied to 345 high school students to conduct confirmatory factor analysis. As a result of the analysis, it was seen that the CMIN/df, AGFI, GFI, NFI, CFI, IFI, TLI and RMSEA values were in good agreement with the perceived constructive habits mother and father scales and the perceived destructive habits mother and father scales. Key Words: Adolescent-mother relationship, Adolescent-father relationship, Reality therapy, Scale development, Choice theory, Caring habits, Deadly habits