Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri ile ilköğretim öğrencilerinin gözünden Atatürk ve Atatürkçülük

Abstract

Geçmişten günümüze toplumların varlıklarını sürdürmelerinde o toplumun liderlerinin önemli bir rolü olduğu kabul edilmektedir. Türk toplumuna bakıldığında tarihsel süreçte çok önemli liderlere sahip olduğu görülebilir. Tarihin seyrinde önemli etkiler bırakan Türk Ulusunun liderlerinden biri hiç kuşkusuz Mustafa Kemal Atatürk'tür. Her ulus kendi içinden çıkmış ve önemli kabul edilen kişileri, onların yaptıklarını ve düşüncelerini genç kuşaklara aktarmak ve böylece etkili vatandaşlar yetiştirme eğilimde olduğu görülmektedir. Bu bağlamda Türk vatandaşını yetiştirmede Atatürk önemli bir ögedir. İlköğretimde sosyal bilgiler dersi kapsamında da ele alınan Atatürk ve Atatürkçülük konularının öğretimi sorumluluğunu sınıf öğretmenleri ile sosyal bilgiler öğretmenleri üstlenmektedir. Yine sosyal bilgiler dersi kapsamında Atatürk ve Atatürkçülük konuları ilköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerine öğretilmektedir. Atatürk ve Atatürkçülük konularının muhatabı olan öğretmen ve öğrencilerin bu konu başlıkları ile ilgili düşüncelerinin, konuların öğretilmesi ve öğrenilmesinde etkisi olacağı düşünülmektedir. Bu bakış açısından hareketle araştırmanın amacını sosyal bilgiler öğretmenleri, sınıf öğretmenleri ve ilköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin Atatürk ve Atatürkçülük ile ilgili sahip oldukları düşüncelerinin tespit edilmesi oluşturmaktadır. Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniği kullanılmış ve araştırmanın çalışma grubunu 71 öğretmen ve 70 öğrenci oluşturmuştur. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formuyla elde edilmiştir. Elde edilen veriler, MAXQDA 12 programına aktarılmış ve içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibidir: 1. Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri ile ilköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin "Atatürk denildiğinde aklınıza ne geliyor?" sorusuna verdikleri cevapların kişisel özellikleri, fikri özellikleri, askeri özellikleri, devlet adamı özellikleri ve liderlik özellikleri şeklinde oluşturulan ortak kategorilerde olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin, öğretmenlerin betimlemelerinden oluşturulan kategorilerden farklı olarak "özel hayat" ve "diğer özellikleri" şeklindeki iki farklı kategoride ele alınan betimlemeleri de olmuştur. Hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin Atatürk'ü betimlemede en çok kişisel özelliklerini vurguladıkları görülmüştür. 2. Öğretmenleri ve öğrencileri etkileyen Atatürk'ün özelliklerin bazıları; zeki, cesur, azimli, ileri görüşlü, yenilikçi, vatansever, çalışkan, adaletli, planlı, nazik, dürüst, güvenilir, ahlaklı, yardımsever, hoşgörülü, alçak gönüllü, saygılı, fedakâr, kitap okumayı ve çocukları seven bir kişiliğe sahip olması, bağımsızlığa ve özgürlüğe olan düşkünlüğü, halkı bir arada tutan milliyetçi bakış açısıyla insana ve kadına değer veren devrimci ruhu, liderliği, komutanlığı ve siyasi dehasıdır. 3. Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri ile ilköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerine göre Atatürkçülük, Atatürk'ün izinden gitmek, ilkelerine sahip çıkmak, Atatürk'ü sevmek ve ona saygı duymak, vatanı ve milleti sevmek, adil, bağımsız, yenilikçi, devrimci, ileri görüşlü ve barışçıl olmak, düşüncelerine, akla, bilime, sanata, laikliğe ve cumhuriyete önem vermektir. 4. Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri ile ilköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerine göre Atatürkçü düşünce; Atatürk gibi düşünme, ilkelere sahip çıkma, akla, bilime ve sanata önem verme, Atatürk'ün izinden gitme, fikirlerini özgürce açıklama, ileri görüşlülük, tam bağımsızlık, çalışkanlık, Türk milletini geliştirmeyi amaçlayan laik, demokratik, çok yönlü ve yeniliklere açık düşüncedir. 5. Öğretmenleri ve öğrenciler Atatürk'te; özel hayatını, çocukluğunu, ailesini, en sevdiği şeylerin neler olduğunu, okuduğu kitapları, aldığı notları, arkadaşlarını, soy ağacını, çocuğun olup olmadığını, hasta olduğu dönemde tedavi sürecini, okul ziyaretlerinde öğrencilerle neleri konuştuğunu, manevi çocuklarının kimler olduğunu, en sevdiği arkadaşının özellikleri, evini, annesinin vefat tarihini, karısıyla nerede tanıştığını, namaz kılıp kılmadığını, romantik biri olup olmadığını, başarılarının sırrını, espri anlayışını, nelerden etkilendiğini ve Kurtuluş Savaşı'ndaki ruh halini merak etmektedirler. 6. Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri sosyal bilgiler dersinde Atatürk ile ilgili olarak; düşünce ve hislerin aktarılması, ilke ve inkılapların daha detaylı öğretilmesi, hayat felsefesi, bilime ve sanata verdiği önemi, hayatı, anıları, çocukluğu ve arkadaşları, dostluk ilişkileri, kitap okuma alışkanlığı, Kurtuluş savaşının detayları, katıldığı savaşları, askeri bir deha oluşu, komutanlığı, silah arkadaşları ve milli mücadeledeki yeri ve önemi, ekonomi ve eğitimdeki yenilikleri, cumhuriyetin kuruluşunda karşılaştığı zorluklar, devlet adamı kişiliği ve diplomatik ilişkilerinin daha detaylı öğretilmesi gerektiğini belirtmektedirler. Bunun yanında sosyal bilgiler dersinde müstakil bir "Atatürk" ünitesinin yer almasını, Atatürk ile ilgili konuların; öykülere, belgesel, video ve filmlere yer verilerek, yaş grubuna uygun zevkli ve eğlenceli etkinliklerle ve görsellerle destekleyerek, geziler düzenleyerek ve olayın geçtiği bölgeden (yerlerden) canlı yayınlarla çocukların zihinlerinde somutlaştırılarak öğretilmesini önermektedirler. 7. İlköğretim 4., 5., 6. ve 7. sınıf öğrencileri sosyal bilgiler dersinde Atatürk ile ilgili olarak Atatürk'ün vatan sevgisini, hayallerini, bayramları neden ilan ettiğini, düşünce ve hislerini, bilime ve sanata verdiği önemi, çocukluğu ve arkadaşlarını, evlendiği kişiyi, hobilerini, sosyal anılarını, çocukları neden çok sevdiğini, fiziksel özelliklerini, ileri görüşlülüğünü, ilginç ve duygusal komik yanlarını, başarılarını, kişisel özelliklerini, katıldığı savaşları, savaş taktiklerini, Kurtuluş Savaşı'nın ve ilke ve inkılaplarının detaylarını öğrenmek istemektedirler.

From past to present, it is accepted that leaders have an important role in the survival of societies. Looking at the Turkish society, it can be seen that it has had very important leaders in the historical process. Undoubtedly, Mustafa Kemal Atatürk is one of the leaders of the Turkish Nation, who has had a significant impact on the course of history. It is seen that every nation tends to convey its people who came out of itself and considered important, their actions and thoughts to the young generations and thus to raise effective citizens. In this context, Atatürk is an important element in raising Turkish citizens. Primary school teachers and social studies teachers undertake the responsibility of teaching Atatürk and Kemalism subjects, which are also covered within the scope of social studies course in Primary Education. As is the case, within the scope of the social studies course, Atatürk and Kemalism subjects are taught to 4th, 5th, 6th and 7th grade students of primary education. It is thought that the thoughts of teachers and students on these topics will have an effect on the teaching and learning of the subjects, who are the addressees of Atatürk and Kemalism issues. From this point of view, the aim of the study is to determine the opinions of social studies teachers, classroom teachers and primary education 4th, 5th, 6th and 7th grade students about Atatürk and Kemalism. Criterion sampling technique, one of the purposeful sampling methods, was used in the study, and the study group of the research consisted of 71 teachers and 70 students. The data were obtained through a semi-structured interview form. The obtained data were transferred to the MAXQDA 12 program and analyzed by content analysis. The results obtained in the research are as follows: 1. The answers which social studies, classroom teachers and primary school 4th, 5th, 6th and 7th grade students gave to the "What comes to mind when you say Atatürk?" question were in common categories formed as personal characteristics, thinking system characteristics, military characteristics, statesman characteristics and leadership characteristics. Apart from the categories created by the descriptions of the teachers, there were also descriptions of the students in two different categories as "private life" and "other characteristics". It has been observed that both teachers and students mostly emphasized personal characteristics when describing Atatürk. 2. Some of the characteristics of Atatürk that affected teachers and students are as follows: intelligent, brave, determined, forward-thinking, innovative, patriotic, hardworking, just, planned, gentle, honest, reliable, moral, benevolent, tolerant, modest, respectful, altruistic, loving to read books and children, independence and his devotion to freedom, his revolutionary spirit, leadership, command and political genius that values people and women with a nationalist perspective that holds the people together. 3. According to social studies, classroom teachers and elementary school 4th, 5th, 6th and 7th grade students, Kemalism means following in the footsteps of Atatürk, embracing his principles, loving and respecting Atatürk, loving the country and nation, just, independent, to be innovative, revolutionary, forward-thinking and peaceful, to give importance to their thoughts, reason, science, art, secularism and republic. 4. According to social studies, classroom teachers and primary school 4th, 5th, 6th and 7th grade students, Kemalist thought is a secular, democratic, versatile and innovative thought aiming to think like Ataturk, to embrace principles, to give importance to reason, science and art, to follow Ataturk's footsteps, to express his ideas freely, foresight, full independence, diligence, to develop the Turkish nation. 5. Teachers and students wondered most Atatürk's: personal life, childhood, family, favourite things, the books he read, the notes he received, friends, family tree, whether he had a child, the treatment process when he was sick, what he talked to with the students during his school visits, who his spiritual children were, the characteristics of his favourite friend, home, the date of his mother's death, where he met his wife, whether he prayed, whether he was a romantic person, the secret of his success, sense of humour, what he was affected by, and his mood in the War of Independence. 6. Social studies and classroom teachers suggest that regarding Atatürk in social studies course; transfer of thoughts and feelings, teaching principles and reforms in more detail, philosophy of life, the importance it attaches to science and art, life, memories, childhood and friends, friendship relations, book reading habit, details of the War of Independence, the wars he participated in, being a military genius, his command, his place and importance in the national struggle, their innovations in economy and education, the difficulties faced in the establishment of the republic, the statesman personality and diplomatic relations should be taught in more detail. In addition, they recommend the inclusion of a separate "Atatürk" unit in the social studies course and the subjects related to Atatürk be taught by including stories, documentaries, videos and films, supporting them with fun and entertaining activities and visuals suitable for the age group, organizing trips and live broadcasts from the region (places) where the event took place. 7. Primary school 4th, 5th, 6th and 7th grade students in the social studies lesson want to learn about Atatürk's love of homeland, dreams, why he declared the holidays, his thoughts and feelings, the importance he gave to science and art, his childhood and friends, the person he married, his hobbies, social memories, why he loved children so much, his physical characteristics, farsightedness, interesting and emotional comedy aspects, achievements, personal characteristics, the wars he participated in, the war tactics, and the details of the War of Independence and its principles and revolutions.