Türkiye ile Afganistan'da kooperatifçiliğin genel olarak karşılaştırılması ve değerlendirilmesi üzerine bir çalışma

Abstract

Kooperatifçilik, karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve işbirliğine dayalı ortaklığı esas alan ekonomik ve sosyal bir faaliyet olarak tanımlanmaktadır. İnsanlık tarihi kadar eski olan kooperatifçiliğin, günümüzde özellikle gelişmiş ülkelerde, birçok alanda faaliyet içerisinde olduğu bilinmektedir. Kooperatifçilik ekonomik özgürlük, üretim, girişimcilik ve sosyalleşmeyi de teşvik ettiği için, bir tür gelişmişlik göstergesi olarak ta kabul edilmektedir. Gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye'de de kooperatifçiliğin geçmişi oldukça eskilere dayanmaktadır. Türkiye'nin gelişen ve değişen dünyada, kooperatifçilik konusunda yeni adımlar attığı da bilinmektedir. Türkiye'nin kooperatifçilik deneyim ve birikimini, özellikle geri kalmış ve yoksul ülkelere aktarması da bu noktada oldukça önemlidir. Konuya bu açıdan bakıldığında, Türkiye'nin tarihsel ve kültürel bağları oldukça zengin olan Afganistan ile olan ilişkileri giderek yeni bir boyut kazanmaktadır. Özellikle son yıllardaki mülteci sorunu, Türkiye ile Afganistan'ı birbirine daha da yakınlaştırmıştır. Bu yakınlaşma sürecinde, Türkiye'nin kooperatifçilik deneyimi ile Afganistan'ın karşılaştırılması ve bu karşılaştırmadan elde edilen sonuçların değerlendirilmesi, Afganistan'ın gelişimine katkı sağlayacak ve Türkiye-Afganistan ilişkilerini de geliştirebileceği beklenmektedir. Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve T.C. Ticaret Bakanlığı verilerine göre dünyada yaklaşık 2,6 milyon kooperatif ve bu koperatiflerin bir milyarı aşkın ortağı bulunmaktadır. Dünya nüfüsünün % 13,82'si bir kooperatife ortak olup bu oran Türkiyede % 7,88, Afganistan'da ise % 1'in oldukça altındadır. Kuresel ekonomi içindeki payı % 4'ler civarında olan kooperatiflerin, payının daha da artacağı öngörülmektedir. Yaşanan Covid 19 pandemisi ve gıda kirizi, kooperatiflerin önemini daha da arttırılmıştır. Bu noktadan hareket edilerek bu çalışmada, Afganistan'ın içinde bulunduğu ekonomik, sosyal ve siyasi kirizin aşılmasında kooperatiflerin önemine dikkat çekilmiştir. Çalışmada, Türkiye ve Afganistan'ın tarihsel ve kültürel bağlarının yakın olduğu düşünülerek Afganistan'daki kooperatifçiliğin geliştirilmesinde Türkiye'nin bir rol modeli olabileceği kanatine çeşitli veriler kullanılarak varılmıştır. Bu veriler, Türkiye, Afganistan ve dünyadaki kooperatifçilik ile ilgili rakamsal verilerden oluşmuş olup bunların mukayese edilmesi ile yeni verilerin oluşturulması sağlamıştır. Çalışmada ayrıca Türkiye ile Afganistan arasındaki kooperatifçilik tarihsel süreç, mevzuat ve idari yapı yönü ile de karşılaştırılmış ve her iki ülke arasında kooperatifçilik ile ilgili ortak ve farklı yönler tespit edidilmiştir. Yapılan bu çalışma ile Afganistan'daki ekonomik ve sosyal sorunlara kooperatifçilik penceresinden bakılmış ve Türkiye ile mukayese edilerek bu konudaki bilimsel çalışmalardaki büyük bir boşluğun doldurulmasına katkı sağlanmıştır. Anahtar kelimeler: Afganistan, Gelişme, ICA (Uluslararası Kooperatifler Birliği), Kalkınma, Kooperatifçilik, Türkiye.

Cooperatives are defined as an economic and social activity based on mutual aid, solidarity and cooperation. It is known that cooperatives, which are as old as the history of humanity, are active in many fields, especially in developed countries. Since cooperatives encourage economic freedom, production, entrepreneurship and socialization, it is also accepted as a kind of development indicator. In Turkey, which is a developing country, the history of cooperatives goes back to very old times. It is also known that Turkey has taken new steps in the field of cooperatives in the developing and changing world. It is also very important at this point that Turkey transfers its experience and knowledge of cooperatives, especially to underdeveloped and poor countries. From this point of view, Turkey's relations with Afghanistan, which has rich historical and cultural ties, gradually gain a new dimension. In particular, the refugee problem in recent years has brought Turkey and Afghanistan closer together. In this convergence process, it is expected that the comparison of Turkey's cooperative experience with Afghanistan and the evaluation of the results obtained from this comparison will contribute to the development of Afghanistan and can also improve Turkey-Afghanistan relations. International Monetary Fund (IMF), World Bank and T.C. According to the data of the Ministry of Commerce, there are approximately 2.6 million cooperatives in the world and more than one billion members of these cooperatives. 13.82% of the world population is a partner in a cooperative, this rate is 7.88% in Turkey and well below 1% in Afghanistan. It is predicted that the share of cooperatives, whose share in the global economy is around 4%, will increase even more. The Covid 19 pandemic and the food crisis have further increased the importance of cooperatives. From this point of view, in this study, attention was drawn to the importance of cooperatives in overcoming the economic, social and political crisis in Afghanistan. In the study, considering that the historical and cultural ties of Turkey and Afghanistan are close, it has been reached by using various data that Turkey can be a role model in the development of cooperatives in Afghanistan. These data are composed of numerical data related to cooperatives in Turkey, Afghanistan and the world, and by comparing them, new data has been created. In the study, cooperatives between Turkey and Afghanistan were compared in terms of history, process, legislation and administrative structure, and common and different aspects of cooperatives between both countries were determined. With this study, the economic and social problems in Afghanistan were looked at from the perspective of cooperatives and compared with Turkey, it was tried to fill a big gap in scientific studies on this subject. Keywords: Afghanistan, Development, ICA (International Union of Cooperatives), Cooperatives, Turkey.