Uluslararası azınlık hakları bağlamında Ahıska Türklerinin durumu (Kazakistan, Kırgızistan, Azerbaycan örneği)

Abstract

Stratejik önemi olan Ahıska ve çevresinin Rus Çarlığı tarafından işgali sonrası Ermeni nüfusun bölgeye yerleştirilmesi, Ahıska Türkleri için o dönem başlayıp günümüze kadar devam eden çeşitli sorunlara neden olmuştur. Bölgeyi iyice egemenliğine alan Ruslar, bu kez Sovyetler döneminde 14 Kasım 1944'te, Ahıska Türklerini yaşadıkları yurtlarından, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'a sürgüne göndererek onları azınlık durumuna düşürmüştür. 1956'da başlattıkları haklarını geri kazanma mücadeleleri arzu ettikleri şekilde sonlanmasa da bugün yaklaşık 10 farklı ülke de hayatlarını devam ettiren Ahıskalıların durumu uluslararası bir boyut kazanmıştır. Bilindiği gibi son yıllarda azınlık, göç ve sürgün kavramları uluslararası siyasetin ve uluslararası hukukun gündeminde çokça yer almaktadır. Günümüzde azınlık durumunda yaşayan Ahıska Türkleri hem Sovyetler Dönemi öncesi hem de sonrası sayısız ayrımcılıkları yaşamış ve en temel insani haklardan faydalanamamışlardır. Bu çalışmada sürgüne uğrayan Ahıska Türklerinin günümüzde yaşadıkları Kazakistan, Kırgızistan ve Azerbaycan örnekleri üzerinden bu ülkelerdeki uluslararası azınlık haklar çerçevesinde güncel konumları değerlendirilmiştir. Ahıska Türkleri bugün azınlık olarak yaşadıkları Kazakistan, Kırgızistan ve Azerbaycan'da sosyal hayatlarıyla ilgili eğitim, demografik yapı/nüfus, din/inanç durumu, ekonomi, sosyal yaşam ve siyaset gibi konular ışığında değerlendirildiğinde bu ülke vatandaşlarının sahip olduğu hakların büyük çoğunluğuna sahip oldukları anlaşılmıştır. Ahıska Türklerinin 76 yıl önce yaşamış oldukları sürgünün bugün uluslararası bir niteliğe bürünmesi ve azınlık olarak bazı hakları elde etmiş olmalarına rağmen yaşadıkları bu ülkelerdeki ekonomik, sosyal, kültürel ve eğitimle ilgili sıkıntıları devam etmektedir.

The settlement of the Armenian population in the South Caucasus region after the occupation of the strategically important Ahıska and its surroundings by the Russian Tsarist caused various problems for the Ahıska Turks, which started at that time and continued until today. The Russians, who thoroughly dominated the region, exiled The Ahıska Turks from their homeland to Kazakhstan, Kyrgyzstan and Uzbekistan on November 14, 1944 during the Soviet period, causing these people to become a minority. Although the Ahıska People, struggle to regain their rights, which they started in 1956, did not end as they desired, the situation of Ahıska People, who continue their lives in about 10 different countries today, has taken on an international dimension. As it is known, the concepts of minority, immigration and exile have been on the agenda of international politics and international law in recent years. Ahıska Turks, who live in minority status today, have experienced numerous discriminations both before and after the Soviet Era and have not been able to benefit from the most basic human rights. In this study, the current position of the exiled Ahıska Turks within the framework of international minority rights in these countries was evaluated through the examples of Kazakhstan, Kyrgyzstan and Azerbaijan where they live today. When the Ahıska Turks are evaluated in the light of issues such as education, demographic structure/population, religion/belief status, economy, social life and politics related to their social life in Kazakhstan, Kyrgyzstan and Azerbaijan, where they live as minorities today, it has been understood that they have the majority of the rights that the citizens of this country have. Despite the fact that the exile of the Ahıska Turks 76 years ago has taken on an international dimension and they have obtained some rights as a minority, their economic, social, cultural and educational problems in these countries continue.