Teklik İkinci Kişi Emir Çekimlerinin Anadolu ve Azerbaycan Ağızlarındaki Değişik Örnekleri Üzerine

Abstract

Eski Türkçe döneminden beri Türkçede teklik ikinci kişi emir çekimi için yalnız fiil tabanı kullanılmak yanında, –?ıl / -gil eki de kullanılmaktadır. Karahanlı Türkçesi döneminde –GIn biçimi ortaya çıkmış olan ekin bu biçimi Uygur ve Özbek Türkçesinde yerleşerek günümüze kadar gelmiştir. Bu çekimin her ikisi önce “a, e” seslenme edatını alarak –GIlA ve –GInA, daha sonra “n” ünsüzünü alarak –GIlAn ve –GInAn biçiminde genişlemiştir. Bu çekimin değişik biçimleri Azerbaycan Türkçesi ağızlarında çok yaygın olarak kullanılmıştır ve hâlen kullanılmaktadır. Bu çekimde kullanılan ekin Anadolu’daki tek örneği, Kırşehir Dulkadirli köylerinde, Dulkadirli toplumunun dilinde yaşamakta ve bu bi-çimi Güney Azerbaycan Türkçesindeki –GIlAn biçimiyle uyumlu bulun-maktadır. Çalışmamızda, son veriler de dâhil edilerek, bu konu bütün boyutla-rıyla anlatılmış ve mevcut bütün biçimler örneklendirilerek yorumlanmış-tır.

Since the old Turkish period, besides the use of verbal base as second person singular imperative conjugation, gıl / -gil affixes are also being used. During the Karahanlı period the -GIn suffix formed and That form of this affix, which had the form during the Karahanli Turkish period, extended from those periods to today with settling in Uighur and Uzbek Turkish dialects. Both of those conjugations, firstly took the "a, e" apostrophe prepositions (-GIlA ve -GInA), then took the "n" consonant and opened such -GIlAn ve -GInAn form. Different forms of that conjugation beeing widely used in Azerbaijani Turkish dialects. The only example of this affix in Anatolia is living in Kırşehir Dulkadirli villages among the Dulkadirli communities and it is coherent with the GIlAn of the Southern Azerbaijani Turkish. In this work, with the recent data, this issue is explained with all its dimensions and is commented through the examples.